خطابى و ابن جوزى گفته اند: مقصود پیامبر صلى الله علیه و آله از خلفاى دوازده گانه، خلفاى بنى امیّه هستند؛ زیرا اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله مربوط به زمان پیامبرند و مشمول عنوان خلفاى دوازده گانه نیستند. بنا بر این خلفاى اربعه، معاویه و مروان بن حکم، از این گروه خارج مى شوند و دوازده نفر باقى خواهند ماند.(1)
براى روشن شدن سخن این دو نفر، این نکته را باید ذکر کنیم که حاکمان اموى پانزده نفر بوده اند که دوران حکومت آنان سیزده سال پس از رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله آغاز شده است (چون عثمان در اواخر سال 23 هجرى به خلافت رسید). این دو نفر براى رفع مشکل تعداد افراد بنى امیّه و زمان حکومت آنان، اصحاب پیامبر صلى الله علیه و آله را به پیامبر خدا ملحق نموده، شایسته عنوان «خلافة النبىّ» ندانسته اند. در نتیجه، دوران خلفاى اربعه، معاویه و مروان بن حکم، از این حکم خارج شده و دوازده نفر ذیل آن باقى مانده اند.
گفتنى است که ابن جوزى در ابتداى سخن خویش گفته است که دستیابى به مدلول اصلى سخن پیامبر صلى الله علیه و آله و فهم آن، ممکن نیست.(1)
1) ر. ک: فتح البارى: ج 13 ص 212.
