محدّثان بزرگ جهان اسلام، این رویداد را به طرق مختلف از اهل بیت علیهم السلام(1) و بزرگان صحابه (مانند: ابو سعید خدرى،(2) انس بن مالک،(3) عبد اللّه بن عبّاس(4) و ابو الحمرا)(5) روایت کرده اند. بر این اساس، اصل وقوع این رخداد، از امور مسلّم شمرده مى شود؛ امّا احادیث مربوط به شمار دفعات این رویداد، به سه گروه تقسیم مى شوند:
گروه اوّل: احادیثى که دلالت دارند پیامبر خدا صلى الله علیه و آله همه روزه وقتى مى خواست براى نماز صبح به مسجد برود، درِ خانه ی على و فاطمه علیهماالسلام مى آمد و با گفتن سلام و خواندن آیه ی تطهیر، آنها را براى نماز دعوت مى کرد (ر. ک: فصل چهارم).
گروه دوم: احادیثى که بر اساس آنها خود راوى، چند بار عمل پیش گفته را دیده است.(6)
گروه سوم: احادیثى که به ظاهر دلالت دارند که عمل پیش گفته، همه روزه نبوده و در تعداد روزها، با یکدیگر و نیز با احادیث گروه اوّل، اختلاف دارند.(7)
گروه اوّل و دوم با یکدیگر ناهمسویى ندارند و به قرینه ی آنها معلوم مى شود که در گروه سوم – اگر همه ی روایاتش از نظر صدور، بى اشکال باشند و تصحیفى در آنها راه نیافته باشد ـ، راویان، مشاهدات خود را نقل کرده اند و معتبر بودن نیز آن را تقویت مى کند.
بنا بر این، حاصل جمع بندى احادیث این فصل، چنین است که پس از نزول آیه ی تطهیر، پیامبر خدا صلى الله علیه و آله براى هر چه روشن تر شدن مقصود از «أهل البیت» در آیه ی تطهیر و «أهلک» در آیه ی: «وَامُرْ اَهْلَک بِالصَّلاةِ؛ و کسان خود را به فرمان ده»، همه روز، هنگام نماز صبح بر در خانه ی على و فاطمه علیهماالسلام مى آمد و با سلام و قرائت آیه ی تطهیر، آنها را به نماز دعوت مى کرد و همه ی احادیثى که در بیان این رویداد، عدد خاصّى را ذکر کرده اند، ناظر به مشاهدات راویان اند و انحصارى از آنها به دست نمى آید.
البتّه از برخى احادیث،(8) چنین پیداست که این کار پیامبر صلى الله علیه و آله، پس از نزول آیه ی:
«وامُرْ اَهْلَک بِالصَّلاةِ» بوده است. ابو سعید خدرى مى گوید:
چون آیه ی: «و کسان خود را به نماز فرمان ده» نازل شد، پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در مدّت هشت ماه، هر بامداد وقت نماز صبح به درِ خانه ی على علیه السلام مى آمد و مى فرمود: «رحمت خدا بر شما باد! هنگام نماز است. «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند»».(9)
علّامه طباطبایى قدس سره پس از روایت ابو سعید، مى گوید:
ظاهر روایت، چنین است که این آیه مدنى است و تا آن جا که من به خاطر دارم، کسى متعرّض این نکته نشده است و شاید مقصود، بیان این نکته باشد که پیامبر صلى الله علیه و آله براى عمل به آیه، در مدینه به درِ خانه ی على علیه السلام مى رفته است، اگر چه آیه در مکّه نازل شده بوده، که این نیز از لفظ، دور است.(10)
1) ر. ک: ص 303 ح 73 – 75، الأمالى، صدوق: ص 429 ح 1، عیون أخبار الرضا علیه السلام: ج 1 ص 240 ح 1، ینابیع المودّة: ج 2 ص 59 ح 45، مقتل الحسین، خوارزمى: ج 1 ص 67، تفسیر فرات: ص 339.
2) ر. ک: الدرّ المنثور: ج 6 ص 606، المعجم الکبیر: ج 3 ص 56 ح 2671 – 2674، المناقب، خوارزمى: ص 60 ش 280، شواهد التنزیل: ج 2 ص 46 ح 665 – 668، مجمع البیان: ج 7 ص 59.
3) ر. ک: ص 264 ح 25.
4) ر. ک: الدرّ المنثور: ج 6 ص 606، إحقاق الحقّ: ج 9 ص 56.
5) ر. ک: ص 263 ح 23.
6) ر. ک: الدرّ المنثور: ص 66 ح 76، تفسیر الطبرى: ج 12 (جزء 22) ص 6، التاریخ الکبیر: ج 8 ص 205، الأمالى، طوسى: ص 251 ح 447، شواهد التنزیل: ج 2 ص 81 ح 700.
7) در بعضى احادیث، «چهل روز» آمده است (ر. ک: الدرّ المنثور: ج 6 ص 606، المناقب، خوارزمى: ص 60 ش 28، الأمالى، صدوق: ص 429 ح 1) و در بعضى دیگر، «یک ماه» ذکر شده است (ر. ک: اُسد الغابة: ج 5 ص 381 ش 5390، مسند أبى داوود، طیالسى: ص 274) و در پاره اى از آنها، «شش ماه» آمده است (ر. ک: تفسیر الطبرى: ج 12 جزء 22 ص 6، الدرّ المنثور: ج 6 ص 606 – 706، ینابیع المودّة: ج 2 ص 119، ذخائر العقبى: ص 24، العمدة: ص 45 ح 32) و در برخى «هفت ماه» (ر. ک: البدایة و النهایة: ج 5 ص 321، تفسیر الطبرى: ج 12 جزء 22 ص 6) و در بعضى دیگر، «هشت ماه» (ر. ک: الدرّ المنثور: ج 6 ص 606، کفایة الطالب: ص 377) و در پاره اى «نه ماه» (ر. ک: المناقب، خوارزمى: ص 60 ش 29، مشکل الآثار: ج 1 ص 337، العمدة: ص 41 ح 27، ذخائر العقبى: ص 25، کفایة الطالب: ص 376) و عددهاى دیگرى نیز ذکر شده است.
8) ر. ک: ص 305 ح 76، شواهد التنزیل: ج 2 ص 47 ح 667 668، الأمالى، صدوق: ص 429 ح 1، تأویل الآیات الظاهرة: ص 316.
9) الدر المنثور: ج 5 ص 613.
10) المیزان فی تفسیرالقرآن: ج 14 ص 242.
