ام سلمه

براى آشنایى با چکیده زندگى نامه راویان احادیث تبیین مصداق «اهل بیت»، ر. ک: همین دانش نامه: ج 11 ص 107 (اُمّ سلمه «همسر پیامبر صلى الله علیه و آله»).

1. المستدرک على الصحیحین – به نقل از عطاء بن یسار، از امّ سلمه ـ: آیه ی: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» در خانه ی من نازل شد. آن گاه پیامبر صلى الله علیه و آله، على و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را حاضر کرد و فرمود: «اینان، اهل بیت من اند».

2. المستدرک على الصحیحین – به نقل از عطاء بن یسار، از امّ سلمه ـ: آیه ی: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» در خانه ی من نازل شد. آن گاه پیامبر صلى الله علیه و آله، على و فاطمه و حسن و حسین که خداوند از همه آنان خشنود باد را حاضر کرد و فرمود: «بار خدایا! اینان، اهل بیت من اند». گفت[م]: اى پیامبر خدا! آیا من از اهل بیت نیستم؟ پیامبر فرمود: «تو همسر من هستى و [در ایمان و عملت] دُرستى، و اینان، اهل بیت من اند. بار خدایا! اهل بیت من، شایسته ترین [این مقام] اند».

3. تاریخ دمشق – به نقل از ابو سعید خُدْرى، از اُمّ سَلَمه ـ: آیه ی: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید» در خانه ی من نازل شد. گفتم: اى پیامبر خدا! آیا من از اهل بیت نیستم؟

فرمود: «تو بر خیرى. تو از همسران پیامبر خدا هستى». اهل بیت علیهم السلام، پیامبر خداست و على و فاطمه و حسن و حسین.

4. تفسیر الطبرى – به نقل از ابو سعید خدرى، از امّ سلمه ـ: هنگامى که آیه ی: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» نازل شد، پیامبر صلى الله علیه و آله، على و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام را فرا خواند و آنها را با عبایى خیبرى پوشاند و فرمود: «بار خدایا! اینان، اهل بیت من اند. خدایا! پلیدى را از ایشان دور کن و کاملاً پاکشان گردان».

گفت[م]: آیا من از آنها نیستم؟

پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «تو در راه درست هستى».

5. تفسیر الطبرى – به نقل از ابو سعید خدرى، در باره ی امّ سلمه ـ: این آیه ی: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» در خانه او نازل شد. امّ سلمه گفت: من بر درِ خانه نشسته بودم. گفتم: اى پیامبر خدا! آیا من از اهل بیت نیستم؟ فرمود: «تو بر مسیر خیرى. تو از همسران پیامبر هستى».

امّ سلمه گفت: این، در حالى بود که پیامبر صلى الله علیه و آله و على و فاطمه و حسن و حسین که خداوند از آنان خشنود باد در خانه بودند.

6. تفسیر الطبرى – به نقل از ابو هریره، از امّ سلمه ـ: فاطمه علیهاالسلام با دیگى نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آمد که در آن، کاچى درست کرده بود و آن را بر طبقى حمل مى کرد. فاطمه علیهاالسلام آن را در برابر پیامبر صلى الله علیه و آله نهاد. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «پسرعمو و دو پسرت کجایند؟».

فاطمه گفت: در خانه اند.

پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «آنها را صدا کن».

فاطمه نزد على آمد و گفت: تو و دو پسرت، [دعوت] پیامبر را اجابت کنید.

پیامبر صلى الله علیه و آله هنگامى که آنها را در حال آمدن دید، دستش را دراز کرد تا عبایى را که بر بستر داشت، بر گیرد. آن گاه عبا را پهن کرد و آنها را بر آن نشاند و سپس چهار طرف عبا را با دست چپ گرفت و آن را بر سر ایشان انداخت و با دست راست به درگاه پروردگارش اشاره کرد و فرمود: «اینان، اهل بیت اند. پس پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان».

7. تفسیر الطبرى – به نقل از حکیم بن سعد ـ: نزد امّ سلمه از على بن ابى طالب نام بردیم. امّ سلمه گفت: آیه ی: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» در باره ی او (على علیه السلام) نازل شده است.

امّ سلمه گفت: پیامبر صلى الله علیه و آله به خانه ی من آمد و فرمود: «به هیچ کس اجازه ی ورود نده». پس فاطمه علیهاالسلام آمد و من نتوانستم مانع از رفتن او نزد پدرش شوم. به دنبال او حسن علیه السلام آمد و نتوانستم از رفتن او نزد جدّ و مادرش جلوگیرى کنم. آن گاه حسین علیه السلام آمد و جلوى او را نیز نتوانستم بگیرم.

همه ی آنها بر گلیمى گرد پیامبر صلى الله علیه و آله حلقه زدند و پیامبر خدا عبایى را که بر دوش داشت، بر آنها افکند و سپس فرمود: «اینان، اهل بیت من اند. خدایا! هر گونه پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان». پس هنگامى که بر گلیم حلقه زده بودند، این آیه نازل شد. گفتم: اى پیامبر خدا! من چه؟ به خدا سوگند، پیامبر صلى الله علیه و آله نفرمود: آرى؛ بلکه فرمود: «تو در راه درست هستى».

8. سنن الترمذى – به نقل از شهر بن حوشب، از امّ سلمه ـ: پیامبر صلى الله علیه و آله، عبایى بر على و حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام افکند و سپس فرمود: «بار خدایا! اینان، اهل بیت و خواصّ من اند. خدایا! هر گونه پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان».

گفت[م]: آیا من از ایشانم؟

پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «تو در راه درست هستى».

9. سنن أبى یعلى – به نقل از شهر بن حوشب، از امّ سلمه ـ: فاطمه علیهاالسلام دخت پیامبر، نزد پیامبر خدا صلى الله علیه و آله آمد، در حالى که حسن و حسین را بغل کرده بود و قابلمه اى کاچى براى حسن در دست داشت، تا این که آن را نزد پیامبر صلى الله علیه و آله آورد و چون آن را در برابر ایشان نهاد، پیامبر به او فرمود: «ابو الحسن کجاست؟».

گفت: در خانه است.

پیامبر صلى الله علیه و آله او را نیز صدا زد و پیامبر صلى الله علیه و آله به همراه على و فاطمه و حسن و حسین نشستند و به خوردن مشغول شدند. تا پیش از این روز هرگز سابقه نداشت که پیامبر، غذایى بخورد و من نزد او نباشم و مرا نزد خود نخواند. پس چون از خوردن فارغ شد، جامه ی خود را دور آنها پیچید و سپس فرمود: «خدایا! با هر که با ایشان دشمنى ورزد، دشمنى ورز و هر که را آنها را دوست دارد، دوست بدار».

10. مسند ابن حنبل – به نقل از شهر بن حوشب، از امّ سلمه ـ: پیامبر صلى الله علیه و آله به فاطمه فرمود: «همسر و دو پسرت را نزد من بیاور».

او آنها را آورد. پیامبر صلى الله علیه و آله، عباى فدکى خود را بر آنها افکند و سپس دستش را روى آنها گذاشت و فرمود: «بار خدایا! اینان، خاندان محمّدند. درود و برکات خود را بر محمّد و خاندان محمّد بفرست، که تو ستوده و بزرگوارى».

من عبا را کنار زدم تا همراه آنها در زیر آن جاى گیرم؛ ولى پیامبر صلى الله علیه و آله آن را از دست من کشید و گفت: «تو در راه درست هستى».

11. تفسیر الطبرى – به نقل از شهر بن حوشب، از امّ سلمه ـ: پیامبر صلى الله علیه و آله نزد من بود و على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام در خانه ی ما بودند. من براى آنان، سبوسابه(1) تهیّه دیدم. آنها غذا خوردند و خوابیدند. پیامبر صلى الله علیه و آله عبا یا قطیفه اى (مَلافه اى) را بر آنها کشید و سپس فرمود: «بار خدایا! اینان، اهل بیت من اند. هر گونه پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان».

12. الأمالى، طوسى – به نقل از عبد اللّه بن مغیره، غلام امّ سلمه، در باره ی امّ سلمه همسر پیامبر صلى الله علیه و آله ـ: این آیه: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» در خانه ی او نازل شده است.

امّ سلمه گفت: پیامبر صلى الله علیه و آله به من دستور داد کسى را در پى على و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام بفرستم. چون آمدند، پیامبر صلى الله علیه و آله على را با دست راست و حسن را با دست چپ و حسین را از جلو در آغوش گرفت و فاطمه را جلو پاى خود نشاند و فرمود: «بار خدایا! اینان، خانواده و خاندان من اند. پس هر گونه پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان». پیامبر صلى الله علیه و آله این سخن را سه بار تکرار کرد. گفتم: پس من چه، اى پیامبر خدا؟ فرمود: «تو به خواست خدا در راه درست هستى».

13. مسند ابن حنبل – به نقل از عطاء بن ابى رَباح ـ: کسى که از امّ سلمه شنیده بود، به من گفت که امّ سلمه گفته است که پیامبر صلى الله علیه و آله در خانه او بود که فاطمه علیهاالسلام قابلمه اى آورد که در آن، کاچى(2) بود و با آن، خدمت پیامبر صلى الله علیه و آله رسید. پیامبر صلى الله علیه و آله به او فرمود: «همسر و دو پسرت را فرا بخوان». امّ سلمه گفت: على و حسن و حسین آمدند و بر پیامبر صلى الله علیه و آله وارد شدند. آنها نشستند و از آن کاچى خوردند و این، در حالى بود که پیامبر صلى الله علیه و آله بر بسترش نشسته بود، و این بستر بر سکّویى بود. عبایى خیبرى زیر پیامبر صلى الله علیه و آله قرار داشت.

من در اتاق، نماز مى خواندم که این آیه: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» نازل شد. پیامبر صلى الله علیه و آله باقى مانده این عبا را گرفت و آنها را با آن پوشاند. سپس دستش را بیرون آورد و با آن به آسمان، اشاره کرد و فرمود: «بار خدایا! اینان، اهل بیت و خواصّ من اند. پس هر گونه پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان. بار خدایا! اینان، اهل بیت و خواصّ من اند. پس هر گونه پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان». من سرم را به درون خانه (حیاط) بردم و گفتم: آیا من هم با شما هستم، اى پیامبر خدا؟ فرمود: «تو در راه درست هستى. تو در راه درست هستى».

14. الخصال – به نقل از عمره دختر افعى ـ: از امّ سلمه – که خدا از او خشنود باد – شنیدم که مى گفت: آیه: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند» در خانه ی من نازل شد و این در حالى بود که هفت نفر در خانه بودند: پیامبر خدا، جبرئیل، میکائیل، على، فاطمه، حسن و حسین که درودهاى خدا بر آنان باد ـ. من بر درِ خانه بودم. گفتم: اى پیامبر خدا! آیا من در شمار اهل بیت نیستم؟ پیامبر فرمود: «تو از همسران پیامبرى»؛ ولى نفرمود: تو در شمار اهل بیت هستى.

15. امام زین العابدین علیه السلام – به نقل از امّ سلمه ـ: این آیه در خانه ی من و در روزى که پیامبر صلى الله علیه و آله در خانه من بود، نازل شد. پیامبر صلى الله علیه و آله نزد من بود که على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام را فرا خواند. جبرئیل علیه السلام هم آمد و پیامبر صلى الله علیه و آله عباى فدکى را بر آنها گستراند و سپس فرمود: «پروردگارا! اینان، اهل بیت من اند. خدایا! هر گونه پلیدى را از آنها دور کن و کاملاً پاکشان گردان» جبرئیل علیه السلام گفت: اى محمّد! آیا من هم از شمایم؟ پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «تو نیز از مایى، اى جبرئیل!». گفتم: اى پیامبر خدا! من هم از اهل بیت تو ام. آن گاه پیش رفتم تا در کنار آنها باشم. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: «در جاى خود باش، اى امّ سلمه! تو به سویى درست، روانى. تو از همسران پیامبر خدایى». جبرئیل علیه السلام گفت: اى محمّد! بخوان: «خداوند، خواسته است پلیدى را تنها از شما اهل بیت بزداید و شما را کاملاً پاکیزه گرداند»، و این آیه، در حقّ پیامبر صلى الله علیه و آله، على، فاطمه، حسن و حسین علیهم السلام است.

1) واژه «سَخین» که در متن عربى حدیث آمده، به معناى نوعى خورشت است که از سبوس خیسانده تهیّه مى شود؛ سَبوسابه.

2) در متن عربى حدیث، «خَزیرة» آمده است که یعنى: حریره گندم؛ پوره گندم؛ کاچى (ر. ک: منتهى الأرب: مادّه «خزر»، لغت نامه دهخدا: واژه «خزیره»).