یقین، در لغت، به معناى آگاهىِ عمیق و نیز به معناى علمى است که با طمأنینه و آرامش دل نسبت به معلوم، همراه باشد و در احادیث اسلامى، به حالتى گفته مى شود که انسان در اوج مراتب ایمان و پس از گذر از مرحله ی تقوا، به نقطه اى مى رسد که حقایق هستى براى او آشکار مى شوند. وصول به این مرحله، از ایمان، یقین نامیده مى شود. بر این اساس، کسى که به مرتبه ی والاى یقین دست یابد، حقایق نامحسوس جهان را با دیده ی دل مشاهده مى کند. با این توضیح، معلوم مى شود که مقصود از آنچه امام حسن مجتبى علیه السلام در تبیین تفاوت ایمان و یقین فرموده، چیست. متن حدیث، چنین است:
لِأَنَّ الإِیمانَ ما سَمِعناهُ بِآذانِنا وَ صَدَّقناهُ بِقُلوبِنا، وَ الیَقینَ ما أبصَرناهُ بِأَعیُنِنا وَ استَدلَلنا بِهِ عَلى ما غابَ عَنّا.(1)
زیرا ایمان، همان چیزى است که با گوش هایمان شنیده ایم و با دل هایمان تصدیق کرده ایم؛ ولى یقین، آن چیزى است که با چشم هایمان دیده ایم و با آن، به چیزى پى برده ایم که از ما پنهان است.
و به تعبیر دیگر، ایمان، از راه استدلال و برهان، به دل، راه مى یابد و یقین، از راه شهود و عرفان.
1) ر. ک: ص 76 ح 68.
