59. امام على علیه السلام – در پاسخ جاثلیق(1) که پرسید: آیا بهشت در همین دنیاست، یا در آخرت است؟ و آخرت در کجاى دنیاست؟ -:
دنیا در [دل] آخرت است و آخرت، محیط بر دنیاست؛ زیرا انتقال از زندگى به مرگ، آشکار است و در واقع، این آخرت است که سراى زندگانى است. اى کاش مردم مى دانستند که دنیا گذرگاه است و آخرت، زندگى و اقامتگاه! حکایت آن، حکایت شخص خفته است: جسم مى خوابد؛ امّا روح نمى خوابد. [همین طور] بدن مى میرد؛ امّا روح نمى میرد. خداوند عز و جل مى فرماید: «و سراى آخرت، سراى زندگانى است، اگر مى دانستند».
دنیا نمادِ (مثالِ) آخرت است و آخرت، نماد دنیاست. نه دنیا، [خودِ] آخرت است و نه آخرت، دنیاست. هر گاه روح از بدن جدا شود، هر یک از آن دو، به آن جایى که از آن شروع شده و آفریده شده است، باز مى گردد.
بهشت و دوزخ نیز، هم در دنیا موجودند و هم در آخرت؛ زیرا بنده، هر گاه بمیرد، به خانه اى در زمین مى رود که یا باغى از باغ هاى بهشت است و یا سرزمینى از سرزمین هاى دوزخ. و روحش نیز به یکى از دو سراى مى رود: یا به سراى پرنعمتِ مانا که در آن نمى میرد و یا به سراى عذابى دردناک که در آن [نیز] نمى میرد. تمثیل (تشابه میان دنیا و آخرت)، براى کسى که خردمند است، موجود و آشکار است.
خداوند عز و جل مى فرماید: «هرگز چنین نیست! اگر علم الیقین دارید، به یقین، دوزخ را مى بینید. سپس آن را قطعاً به عین الیقین درمى یابید. سپس در همان روز است که از نعمت [روى زمین]، پرسیده خواهید شد».
و درباره ی کافران مى فرماید: «آنان از یاد من غافل بودند و توانایى شنیدن [حق را] نداشتند.(2) اگر انسان مى دانست که پس از مرگ، چه خبر است، از ترسِ مرگ مى مُرد، و هر کس نجات یابد، به برکت یقین است».
1) رئیس مسیحیان در کشورهاى اسلامى آن روزگار (مجمع البحرین: ج 1 ص 270 مادّه «جاثلیق»).
2) اشاره است به آیه 101 از سوره کهف.
