آخرین ویژگى برجسته آخرت، احاطه ی آن بر دنیاست، بدین معنا که آخرت هم اکنون وجود دارد و دوزخ، هم اکنون بر انسان هاى ناشایست، و بهشت، هم اکنون بر انسان هاى شایسته احاطه دارد، و به تعبیر دیگر، دنیا نمادى از آخرت است.(1) البتّه انسان تا وقتى که در نَشئه دنیا قرار دارد، نمى تواند حقیقت آخرت و بهشت و دوزخ را بفهمد؛ لیکن با خروج از این نشئه، حقایق و منازل آخرت، یکى پس از دیگرى براى او آشکار مى گردد، چنان که امام على علیه السلام فرموده است:
النّاسُ نِیامٌ، فإِذا ماتُوا انتَبَهوا.(2)
مردمان خواب اند و زمانى که مى میرند، بیدار مى شوند.
و قرآن نیز تصریح مى کند که:
«لَّقَدْ کُنتَ فِى غَفْلَةٍ مِّنْ هَذَا فَکَشَفْنَا عَنکَ غِطَآءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ.(3)
واقعا که سخت از این حال در غفلت بودى. و ما پرده ات را از چشمانت برداشتیم و دیده ات امروز تیز است».
1) ر. ک: ص 358، پانوشت 3.
2) خصائص الأئمّة: ص 112، عیون الحکم و المواعظ: ص 66 ح 1673، عوالى اللآلى: ج 4 ص 73 ح 48، بحار الأنوار: ج 73 ص 39؛ جواهر المطالب: ج 2 ص 150 ح 60، مئة کلمة، جاحظ: ص 18 ح 2، المناقب، خوارزمى: ص 375 ح 395. نیز، ر. ک: تنبیه الخواطر: ج 1 ص 150، تفسیر الثعالبى: ج 5 ص 286، إحیاء علوم الدین: ج 4 ص 35.
3) ق: آیه 22.
