نکته ی دیگر در ارزیابى احادیث «شکیبایى بر انحصارطلبى حاکمان»، تعارض آنها با احادیثى است که پیامبر خدا در آنها صریحاً به مخالفت با زمامداران جائر و قیام علیه آنان دستور داده است، و اینک، چند نمونه از این احادیث:
1. عن معاذ بن جبل: سمعت رسول الله صلی الله علیه و آله یقول: خُذُوا العَطاءَ ما دامَ عَطاءً فَإِذا صارَ رِشوَةً فِى الدّینِ فَلا تَأخُذوهُ، وَ لَستُم بِتارِکیهِ یَمنَعُکُمُ الفَقرُ وَ الحاجَةُ، ألا إنَّ رَحَى الإِسلامِ دائِرَةٌ فَدوروا مَعَ الکِتابِ حَیثُ دارَ، ألا إنَّ الکِتابَ وَ السُّلطانَ سَیَفتَرِقانِ فَلا تُفارِقوا الکِتابَ، ألا إنَّهُ سَیَکونُ عَلَیکُم اُمَراءُ یَقضونَ لِأَنفُسِهِم ما لا یَقضونَ لَکُم، إن عَصَیتُموهُم قَتَلوکُم وَ إن أطَعتُموهُم أضَلّوکُم، قالوا: یا رَسولَ اللهِ! کَیفَ نَصنَعُ؟ قالَ: کَما صَنَعَ أصحابُ عیسَى بنِ مَریَمَ نُشِروا بِالمَناشیرِ وَ حُمِلوا عَلَى الخَشَبِ، مَوتٌ فى طاعَةِ اللهِ خَیرٌ مِن حَیاةٍ فى مَعصِیَةِ اللهِ.(1)
معاذ بن جبل مى گوید: شنیدم پیامبر خدا مى فرماید: «عطا را تا زمانى که عطاست، بگیرید، و هر گاه به صورت رشوه در دین در آمد، آن را نگیرید؛ امّا شما ترک کننده ی آن نیستید. فقر و نیاز نمى گذاردتان [که نگیرید]. بدانید که آسیاب اسلام به چرخش در آمده است. پس شما بر محور کتاب خدا بچرخید، هر جا که چرخید. بدانید که قرآن و سلطان، به زودى از یکدیگر جدا مى شوند؛ [ولى] شما از قرآن جدا نشوید. بدانید به زودى، امیرانى بر شما حاکم خواهند شد که آنچه براى خود حکم مى کنند، براى شما حکم نمى کنند، و اگر از آنها نافرمانى کنید، شما را مى کشند و اگر فرمان بردارى کنید، گم راهتان مى سازند».
گفتند: اى پیامبر خدا! چه کنیم؟
فرمود: «کارى را که یاران عیسى بن مریم کردند. ارّه شدند و به صلیب کشیده شدند [؛امّا تسلیم باطل نشدند]. مُردن در راه طاعت خدا، بهتر از زندگى در معصیت خداست».
2. عن أبى سلالة عنه صلی الله علیه و آله: سَیَکونُ عَلَیکُم أئِمَّةٌ یَملِکونَ أرزاقَکُم، یُحَدِّثونَکُم فَیَکذِبونَکُم، وَ یَعمَلونَ وَ یُسیئونَ العَمَلَ، لا یَرضَونَ مِنکُم حَتّى تُحَسِّنوا قَبیحَهُم وَ تُصَدِّقوا کَذِبَهُم، فَأَعطوهُمُ الحَقَّ ما رَضوا بِهِ، فَإِذا تَجاوَزوا فَمَن قُتِلَ عَلى ذلِکَ فَهُوَ شَهیدٌ.(2)
پیامبر خدا – به نقل از ابو سلاله -: به زودى، پیشوایانى بر شما حاکم خواهند شد که روزى هاى شما را در اختیار مى گیرند، به شما مى گویند و دروغ مى گویند، عمل مى کنند و بد عمل مى کنند، [و] از شما راضى نمى شوند، مگر آن گاه که زشتِ آنان را نیک بدانید و دروغشان را راست بشمارید. پس شما به آنان حق را بدهید تا راضى شوند و اگر از حق فراتر رفتند، هر که در این راه کشته شود، شهید است.
3. عن ابن عبّاس قال: قال رسول الله صلی الله علیه و آله: سَیَکونُ اُمَراءُ تَعرِفونَ وَ تُنکِرونَ؛ فَمَن نابَذَهُم نَجا، وَ مَنِ اعتَزَلَهُم سَلِمَ، وَ مَن خالَطَهُم هَلَکَ.(3)
پیامبر خدا – به نقل از ابن عبّاس -: به زودى، امیرانى حاکم خواهند شد که پاره اى از کارهایشان معروف است و پاره اى از اعمالشان منکَر. پس هر که با آنان مخالفت کند، نجات مى یابد و هر که از آنان کناره گیرد، سلامت مى ماند و هر که با آنان در آمیزد، هلاک مى شود.
1) المعجم الکبیر: ج 20 ص 90 ح 172، المعجم الصغیر: ج 1 ص 264، مسند الشامیّین: ج 1 ص 379 ح 658، کنز العمّال: ج 1 ص 216 ح 1081.
2) المعجم الکبیر: ج 22 ص 362 ح 910، التاریخ الکبیر: ج 8 (کتاب الکنى) ص 41 ح 356، اُسد الغابة: ج 6 ص 147 ح 5974، الإصابة: ج 7 ص 156 ح 10043، کنز العمّال: ج 6 ص 67 ح 14876.
3) المعجم الکبیر: ج 11 ص 33 ح 10973، المصنّف، ابن ابى شیبه: ج 8 ص 700 ح 90، المصنّف، عبد الرزّاق: ج 11 ص 329 ح 20680، کنز العمّال: ج 6 ص 68 ح 14877.
