قرآن
«و [دیگران را] بر خویشتن مقدّم مى دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند. و آنها که از آزمندىِ نفس خویش، مصون بمانند، آنان، همان رستگاران اند».
«و خوردنى را، با وجود دوست داشتن آن، به بینوا و یتیم و اسیر مى خورانند [و در دل مى گویند:] ما شما را فقط براى خدا اطعام مى کنیم و از شما هیچ پاداش و یا سپاسى نمى خواهیم».
حدیث
1. الکافى – به نقل از اَبان بن تغلب -:
[به امام صادق علیه السلام] گفتم: مرا از حقّ مؤمن بر مؤمن، آگاه فرما.
فرمود: «ابان! این موضوع را بگذار و از آن بگذر».
گفتم: نه، فدایت شوم. و به ایشان، اصرار ورزیدم.
پس فرمود: «اى ابان! [از حقوق مؤمن بر مؤمن، این است که] دارایى ات را با او به دو نیم، قسمت کنى».
سپس به من نگریست و چون حالت [اعجابِ] دست داده به مرا دید، فرمود: «اى ابان! مگر نمى دانى که خداوند عز و جل از ایثارگران، یاد کرده است؟(1)».
گفتم: چرا، فدایت شوم.
فرمود: «هر گاه دارایى ات را با او قسمت کنى، هنوز ایثار نکرده اى؛ بلکه تو و او یکسانید. وقتى ایثار مى کنى که از نیم دیگر هم به او بدهى».
2. الکافى – به نقل از ابو بصیر -:
به امام [باقر یا صادق علیهماالسلام] گفتم: کدام صدقه برتر است؟
فرمود: «دِهِش بینوا. این سخن خداى عز و جل را نشنیده اى که: «و [دیگران را] بر خویشتن، مقدّم مى دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند». آیا در این جا مازادى مى بینى؟(2)».
3. الکافى – به نقل از جمیل بن درّاج -:
امام صادق علیه السلام فرمود: «بهترینِ شما سخاوتمندان شمایند و بدترینتان، بخیلانتان.
از خلوص ایمان است: نیکى کردن به برادران و کوشش براى رفع حوائج آنان. خداوند مهربان، نیکى کننده به برادران را دوست مى دارد و این کار، مایه ی طرد و خوارى شیطان، دورى از آتش و ورود به بهشت است. اى جمیل! این را به آگاهى یاران برجسته ات نیز برسان».
گفتم: فدایت شوم! یاران برجسته ام کیان اند؟
فرمود: «آنان اند که در سختى و آسایش، به برادران، نیکى مى کنند».
سپس فرمود: «اى جمیل! بدان که این کار، براى افراد توانگر، آسان است؛ امّا خداوند عز و جل در این زمینه، آن را که مالِ اندک دارد [و در عین حال، همان را ایثار مى کند]، ستوده و در کتاب خود، فرموده است: «و [دیگران را] بر خویشتن، مقدّم مى دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند، و آنها که از آزمندىِ نفس خویش مصون بمانند، آنان، همان رستگاران اند»».
4. امام صادق علیه السلام:
نیکى کردن، به دِهِش بسیار نیست؛ چرا که خداوند عز و جل در کتاب خویش مى فرماید: «و [دیگران را] بر خویشتن، مقدّم مى دارند، هر چند خودشان نیازمند باشند». سپس مى فرماید: «و آنها که از آزمندىِ نفس خویش، مصون بمانند، آنان، همان رستگاران اند». کسى که خداوند عز و جل این نکته را به او بشناسانَد، محبوب اوست و هر کس که خداوند – تبارک و تعالى – دوستش بدارد، در روز قیامت، مزد و پاداش او را بى حساب و کامل مى دهد.
5. امام على علیه السلام:
کسى که ایثار کند، سزامند نام بردارى به فضیلت است.
6. امام على علیه السلام:
ایثار کردن، یک فضیلت است و انحصارطلبى، یک رذیلت.
7. امام على علیه السلام:
در هنگامى که قدرت دارى، باگذشت باش، و در گاهِ تنگ دستى ات بخشنده، و در وقت نیازمندى ات، ایثارگر باش تا فضل تو کامل گردد.
8. امام على علیه السلام:
بهترینِ مردم، کسى است که در تنگ دستى اش ایثارگر و شکیبا باشد.
9. امام على علیه السلام:
کسى که ایثار کند، در مروّت، به اوج رسیده است.
10. امام على علیه السلام:
اخلاق خود را رام خوبى ها و کمالات کنید و آنها را به سوى خصلت هاى والا بکشانید. خویشتن را به بردبارى عادت دهید و در آنچه بخل مى ورزید، با شکیبایى ایثار کنید.
11. مستدرک الوسائل:
روایت شده است که روزى امیر مؤمنان علیه السلام، گروهى را دید. پرسید: «شما کیستید؟».
گفتند: ما جماعتى اهل توکّل هستیم.
فرمود: «توکّلتان، شما را به چه رسانیده است؟».
گفتند: هر گاه چیزى بیابیم، مى خوریم، و اگر نیابیم، شکیبایى مى کنیم.
فرمود: «سگ هاى ما هم همین کار را مى کنند!».
گفتند: پس چه کنیم، اى امیر مؤمنان؟
فرمود: «کارى را که ما مى کنیم: هر گاه نداشته باشیم، شکر مى کنیم و هر گاه به دست آوریم، ایثار مى کنیم».
12. الرسالة القشیریّة:
شقیق بلخى از امام صادق علیه السلام از فتوّت پرسید.
فرمود: «تو [خود،] چه مى گویى؟».
شقیق گفت: اگر به ما عطا شود، شکر مى گزاریم و اگر از ما دریغ گردد، شکیبایى مى ورزیم.
امام صادق علیه السلام فرمود: «سگ هاى مدینه نیز چنین مى کنند!».
شقیق گفت: اى پسر دختر پیامبر خدا! به نظر شما فتوّت چیست؟
فرمود: «اگر به ما عطا شود، ایثار مى کنیم و اگر از ما دریغ گردد، شکر مى گزاریم».
13. الکافى – به نقل از على بن سوید -:
به امام کاظم علیه السلام گفتم: به من سفارشى کن.
فرمود: «تو را به پروامندى از خدا سفارش مى کنم». آن گاه سکوت کرد.
من از تنگ دستى خود، نزد او شِکوه کردم و گفتم: به خدا سوگند، برهنه ام و برهنگى ام به جایى رسیده که فلانى، دو جامه خویش را از تَنَش در آورْد و به من پوشاند!
فرمود: «روزه بگیر و صدقه بده».
گفتم: از آنچه برادرانم به من عطا مى کنند، هرچند اندک، صدقه بدهم؟ فرمود: «آنچه را که خداوند، روزى تو مى کند، صدقه بده، هرچند ایثار کنى [و خودت به آن، محتاج باشى]».
14. امام عسکرى علیه السلام – در تفسیر منسوب به ایشان -:
شیعیان على علیه السلام، آن کسانى اند که برادرانشان را بر خودشان مقدّم مى دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند.
1) اشاره است به آیه شریف: «و [دیگران را] بر خویشتن مقدّم مى دارند، هرچند خودشان نیازمند باشند».
2) یعنى آیا در آیه، قیدى در خصوص این که مازاد نیاز خود را عطا مى کنند، مى بینى؟ م.
