یکى از نکات آموزنده در سیره ی اهل بیت علیهم السلام، مقدّم داشتن دیگران در دعاست. امام کاظم علیه السلام، از پدرانش علیهم السلام چنین روایت نموده است:
کانَت فاطِمَةُ علیهاالسلام إذا دَعَت تَدعو لِلمُؤمِنینَ وَ المُؤمِناتِ وَ لا تَدعو لِنَفسِها، فَقیلَ لَها: یا بِنتَ رَسولِ اللهِ! إنَّکِ تَدعینَ لِلنّاسِ وَ لا تَدعینَ لِنَفسِکِ! فَقالَت: الجارُ ثُمَّ الدّارُ.(1)
فاطمه علیهاالسلام، هر گاه دعا مى کرد، براى زنان و مردان مؤمن، دعا مى کرد و براى خودش دعا نمى کرد. به ایشان گفته شد: اى دختر پیامبر خدا! شما براى مردم، دعا مى کنى و براى خودت دعا نمى کنى؟ فرمود: «اوّل، همسایه، بعد، خانه!».
پیروان برجسته ی اهل بیت علیهم السلام نیز از فضیلت این نوع ایثار، برخوردار بودند.
زید نرسى مى گوید:
کُنتُ مَعَ مُعاوِیَةَ بنِ وَهبٍ فِى المَوقِفِ وَ هُوَ یَدعو، فَتَفَقَّدتُ دُعاءَهُ، فَما رَأَیتُهُ یَدعو لِنَفسِهِ بَحَرفٍ، وَ رَأَیتُهُ یَدعو لِرَجُلٍ رَجُلٍ مِنَ الآفاقِ وَ یُسَمِّیهِم وَ یُسَمِّى آباءَهُم حَتّى أفاضَ النّاسُ.
فَقُلتُ لَهُ: یا عَمُّ! لَقَد رَأَیتُ مِنکَ عَجَبا!
قالَ: وَ مَا الَّذى أعجَبَکَ مِمّا رَأَیتَ؟
قُلتُ: إیثارُکَ إخوانَکَ عَلى نَفسِکَ فى مِثلِ هذَا المَوضِعِ، وَ تَفَقُّدُکَ رَجُلاً رَجُلاً.
فَقالَ لى: لا تَعجَب مِن هذا یَا بنَ أخى؛ فَإِنّى سَمِعتُ مَولاىَ وَ مَولاکَ وَ مَولى کُلِّ
مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَةٍ – وَ کانَ وَ اللهِ سَیِّدَ مَن مَضى، وَ سَیِّدَ مَن بَقِىَ بَعدَ آبائِهِ عَلَیهِمُ الصَّلاةُ وَالسَّلامُ – وَ إلّا صَمَّتا اُذُنا مُعاوِیَةَ وَ عَمِیَتا عَیناهُ وَ لا نالَتهُ شَفاعَةُ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله إن لَم یَکُن سَمِعتُهُ مِنهُ وَ هُوَ یَقولُ:
مَن دَعا لِأَخیهِ فى ظَهرِ الغَیبِ ناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ الدُّنیا: یا عَبدَ اللهِ! وَ لَکَ مِئَةُ ألفِ ضِعفٍ مِمّا دَعَوتَ، وَ ناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ الثّانِیَةِ: یا عَبدَ اللهِ! وَ لَکَ مِئَتا ألفِ ضِعفٍ مِمّا دَعَوتَ، وَ ناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ الثّالِثَةِ: یا عَبدَ اللهِ! ولَکَ ثَلاثُمِئَةِ ضِعفٍ مِمّا دَعَوتَ، وَ ناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ الرّابِعَةِ: یا عَبدَ اللهِ! وَ لَکَ أربَعُمِئَةِ ألفِ ضِعفٍ مِمّا دَعوتَ، وَ ناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ الخامِسَةِ: یا عَبدَ اللهِ! وَ لَکَ خَمسُمِئَةِ ألفِ ضِعفٍ مِمّا دَعوتَ، وَ ناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ السّادِسَةِ: یا عَبدَ اللهِ! وَ لَکَ سِتُّمِئَةِ ألفِ ضِعفٍ مِمّا دَعوتَ، وَ ناداهُ مَلَکٌ مِنَ السَّماءِ السّابِعَةِ: یا عَبدَ اللهِ! وَ لَکَ سَبعُمِئَةِ ألفِ ضِعفٍ مِمّا سَأَلتَ، ثُمَّ یُنادیهِ اللهُ – تَبارَکَ وتَعالى -: أنَا الغَنِىُّ الَّذى لا أفتَقِرُ. یا عَبدَ اللهِ! لَکَ ألفُ ألفِ ضِعفٍ مِمّا دَعوتَ.
فَأَىُّ الخَطَرَینِ أکبَرُ یَا بنَ أخى: مَا اختَرتُهُ أنَا لِنَفسى أو ما تَأمُرُنى بِهِ؟(2)
با معاویة بن وهب، در موقف (عرفات) بودم و او مشغول دعا کردن بود. در دعایش کنجکاوى نمودم. ندیدم که حتّى یک کلمه براى خودش دعا کند؛ بلکه براى یکایک مسلمانان، به نام و نام پدرانشان، دعا مى کرد، تا آن که مردم کوچیدند. به او گفتم: عمو جان! از شما چیز عجیبى دیدم.
گفت: چه دیدى که تو را به تعجّب وا داشته است؟
گفتم: در یک چنین مکانى، برادرانت را بر خودت مقدّم مى دارى و به یاد یکایک افراد هستى!
به من گفت: از این کار، تعجّب مکن، پسر برادرم؛ زیرا من از مولایم و مولاى تو و مولاى همه مردان و زنان مؤمن – که به خدا سوگند، آقاى گذشتگان و آقاى تمام
کسانى است که بعد از پدران بزرگوارش باقى مانده اند – شنیدم – و کر باد این دو گوش معاویه و کور باد دو چشم او و به شفاعت محمّد صلی الله علیه و آله نرسد، اگر نشنیده باشد – که فرمود: «هر کس پشت سر برادرش براى او دعا کند، فرشته اى از آسمان دنیا ندا در مى دهد: اى بنده ی خدا! هزار برابر اجر آنچه دعا کردى، براى خودت باد! و فرشته اى از آسمان دوم، ندا در مى دهد: اى بنده ی خدا! و دویست هزار برابر آنچه دعا کردى، براى خودت باد! و فرشته اى از آسمان سوم، ندا در مى دهد: اى بنده ی خدا! و سیصد هزار برابر آنچه دعا کردى، از براى خودت باد! و فرشته اى از آسمان چهارم، ندا در مى دهد: اى بنده ی خدا! چهارصد هزار برابر آنچه دعا کردى، از براى خودت باد! و فرشته اى از آسمان پنجم، ندا در مى دهد: اى بنده ی خدا! پانصد هزار برابر آنچه دعا کردى، از براى خودت باد! و فرشته اى از آسمان ششم، ندا در مى دهد: اى بنده ی خدا! ششصد هزار برابر آنچه دعا کردى، از براى خودت باد! و فرشته اى از آسمان هفتم، ندا در مى دهد: اى بنده ی خدا! هفتصد هزار برابر آنچه دعا کردى، از براى خودت باد! آن گاه، خداوند – تبارک و تعالى – به او ندا در مى دهد: منم آن غنى اى که هرگز فقیر نمى شوم. اى بنده ی خدا! هزار هزار برابر آنچه دعا کردى، از براى خودت باد!».
پس، اى برادرزاده! کدام یک بهتر و بزرگ تر است: آنچه من براى خود انتخاب کردم، یا آنچه تو مرا به آن توصیه مى کنى؟
1) علل الشرائع: ص 182 ح 2، روضة الواعظین: ص 361، بحار الأنوار: ج 43 ص 82 ح 4. نیز، ر. ک: دلائل الإمامة: ص 152 ح 65، کشف الغمّة: ج 2 ص 94.
2) عدّة الداعى: ص 171، الاُصول الستّة عشر: ص 44، الدعوات: ص 289 ح 30، بحار الأنوار: ج 93 ص 390.
