قرآن
«اى خاندان داوود! [مرا] سپاس بگزارید. و از بندگان من، اندکى سپاس گزارند».(1)
«پس چرا از نسل هاى پیش از شما، خردمندانى نبودند که [مردم را] از فساد در زمین، باز دارند، جز اندکْ کسانى از میان آنان که نجاتشان دادیم؟ و کسانى که ستم کردند، به دنبال ناز و نعمتى رفتند که در آن به سر مى بردند، و آنان بزهکار بودند».
«[شیطان] گفت: به من بگو: این کسى را که بر من برترى دادى [، براى چه بود]؟ اگر تا روز قیامت مهلتم دهى، قطعاً فرزندانش را، جز اندکى [از آنها] را ریشه کن خواهم کرد».
«تا آن گاه که فرمان ما در رسید و تنور فوران کرد، فرمودیم: «در آن [کشتى] یک جفت از هر [حیوان] نر و ماده اى را، نیز کسانت را- مگر کسى که قبلاً در باره ی او سخن رفته است- و کسانى را که ایمان آورده اند، حمل کن» و با او جز [عدّه ی] اندکى، ایمان نیاورده بودند».
ر. ک: بقره: آیه ی 83 و 88 و 246، نساء: آیه ی 46 و 155، مائده: آیه ی 13، شعرا: آیه ی 54، فتح: آیه ی 15.
حدیث
454. امام صادق علیه السلام: همه ی کسانى که از سراسر دنیا به او (نوح علیه السلام) ایمان آوردند، هشتاد مرد بودند.
455. امام على علیه السلام- در سفارش به زهد و پرهیزگارى-: چه اندک اند کسانى که این را بپذیرند و بارِ آن را- چنان که باید و شاید- بر دوش کشند! اینان در شمار، کمترین اند و همانان اند که خداوند در وصف ایشان فرموده است: «از بندگان من، اندکى سپاس گزارند».
456. امام على علیه السلام: حقّى هست و باطلى، و هر یک از این دو، پیروانى دارد. پس اگر باطل در اکثریت است، از دیرباز چنین بوده و اگر حق در اقلّیت است، بسا و اُمیدا!(2) لیک کمتر پیش مى آید که آنچه رفته، باز آید!
457. امام على علیه السلام- در سفارش به پیمودن راه راست-: اى مردم! در [پیمودنِ] راه راست، از اندک بودن رهروانش احساس تنهایى نکنید؛ زیرا مردم بر سفره اى (دنیا) گرد آمده اند که سیر شدن از آن، کوتاه مدّت است و گرسنگى اش طولانى….
اى مردم! آن که راه روشن را پیماید، به آب مى رسد و آن که خلاف آن پوید، در سرگردانى مى افتد.
458. امام على علیه السلام- در گفتارى که در آن، از ستم و کجروى روزگار خود، یاد مى کند و مردمِ آن روزگار را به پنج دسته تقسیم مى نماید-: دسته ی دیگر، مردانى هستند که یاد بازگشتگاه (قیامت)، دیدگانشان را [از حرام ها و دنیا] فرو بسته و ترس از رستاخیز، اشک هایشان را روان ساخته است. برخى از آنان، آواره و گریزان گشته اند، برخى ترسان و سرکوب شده اند، برخى خاموشى گزیده اند و دهانشان فرو بسته است، برخى با اخلاص، همچنان دعوت [به حق] مى کنند و برخى چونان مادرِ داغ دیده، گریان و دردمندند. از سرِ تقیّه، در تنگنا به سر مى برند و ضعف و زبونى، آنان را چنان در میان گرفته است که [گویا] در دریایى شور فرو رفته اند. دهان هایشان بسته و دل هایشان ریش است. چندان اندرز داده اند که به ستوه آمده اند، و چندان مقهور گشته اند که به زبونى در افتاده اند، و چندان کشته داده اند که اندکْ شمار شده اند.
459. امام على علیه السلام: خدایتان رحمت کند! بدانید که شما در روزگارى به سر مى برید که در آن، حقگو اندک است و زبان از راستگویى، الکن، و پیرو حق، خوار.
460. الکافى- به نقل از کامل تمّار-: امام باقر علیه السلام فرمود: ««به راستى، مؤمنان رستگار شدند». آیا مى دانى اینان چه کسانى هستند؟». گفتم: شما بهتر مى دانید.
فرمود: «مؤمنانِ سرسپرده [در برابرِ حق]، رستگار شدند. سرسپردگان، همان برگزیدگان اند. مؤمن، غریب است. پس خوشا به حال غریبان!».
461. امام باقر علیه السلام- در باره ی این سخن خداوند عز و جل: «و خدا طالوت را بر شما به پادشاهى گماشته است. گفتند: چگونه او را بر ما پادشاهى باشد، با آن که ما براى پادشاهى، از وى سزاوارتریم؟»»-: طالوت از خاندان نبوّت و یا سلطنت نبود. [پیامبرشان] گفت: «خدا او را بر شما برترى داده است» و گفت: «نشانه ی پادشاهىِ او، این است که آن صندوق- که آرامشى از جانب پروردگارتان و بازمانده اى از آنچه خاندان موسى و خاندان هارون بر جاى نهاده اند، درونش هست- نزد شما مى آید». آن صندوق را فرشتگان بر دوش خود آوردند.
و خداوند- که یادش ارجمند است- مى فرماید [که طالوت گفت]: «خدا شما را به وسیله ی رودخانه اى خواهد آزمود. پس هر که از آن بنوشد، از [پیروان] من نیست و هر کس از آن نخورد، او از من است»؛ امّا همگى از آن رودخانه نوشیدند، بجز سیصد و سیزده نفر که برخى از آنها تنها مشتى آب نوشیدند و برخى هیچ ننوشیدند. چون [با سپاه جالوت] رویاروى شدند، آنان که مشتى آب نوشیده بودند، گفتند: «امروز، ما را یاراى مقابله با جالوت و سپاهیانش نیست» و آنان که هیچ ننوشیده بودند، گفتند: «بسا گروه اندکى که به خواست خدا، بر گروهى بسیار، پیروز شدند. و خدا با شکیبایان است».
462. امام صادق علیه السلام: زن مؤمن، کمیاب تر از مرد مؤمن است، و مرد مؤمن، کمیاب تر از کبریت احمر. کدام یک از شما کبریت احمر را دیده است؟
463. امام کاظم علیه السلام: چنین نیست که هر کس دم از ولایت ما بزند، مؤمن باشد؛ بلکه اینان (مدّعیان ولایت) همدمى براى مؤمنان قرار داده شده اند [تا مؤمنان، احساس تنهایى و اندک بودن نکنند].
464. امام کاظم علیه السلام- به هِشام بن حَکَم-: اى هشام!… سپس خداوند، شمارِ اندک را ستوده و فرموده است: «اندکى از بندگان من، سپاس گزارند» و فرموده: «و چه اندک اند ایشان!» و فرموده: «مردى از خاندان فرعون- که ایمانش را پنهان مى داشت- گفت: آیا مردى را مى کُشید که مى گوید: «پروردگارم خداى یکتاست»؟!» و فرموده: «و کسانى که ایمان آورده اند، و [البتّه] به او ایمان نیاورده بودند، مگر اندکى» و فرموده است: «امّا بیشترِ آنان نمى دانند» و فرموده: «و بیشترشان خِرد نمى ورزند» و فرموده است: «و [بیشتر] آنها درک ندارند».
1) در مجمع البیان آمده است: ابن عبّاس مى گوید: «مراد از آن، مؤمن یکتاپرست است». این، نشان مى دهد که مؤمن سپاس گزار، در هر عصرى اندک است.
2) یعنى: بسا که با وجود اندک بودنش، بر باطل، غلبه کند و امید که روزى بیاید که حق بر باطل، چیره آید.
