متن حدیث جابر بن سَمُره، به گونه هاى مختلفى گزارش شده است. در بیشتر گزارش ها «اثنا عشر خلیفة (دوازده خلیفه)»، در صحیح البخارى «اثنا عشر أمیرا (دوازده امیر)» و در گزارش هاى دیگر، «اثنا عشر إماما (دوازده امام)»، «إثنا عشر ملکا (دوازده پادشاه)» و «اثنا عشر قیّما (دوازده سرپرست)» آمده است و مطابق برخى از نقل ها، متن حدیث با عبارت «لا یَزالُ أَمرُ النَّاسِ ماضیا ما وَلیَهُم اثنا عَشَرَ رَجُلاً؛(1) همواره کارهاى مردم انجام مى شود، مادام که دوازده مرد، سرپرست آنها باشند» گزارش شده است.
همه این گزارش ها، نشان دهنده آن است که پیامبر خدا صلى الله علیه و آله، در پى معرّفى جانشینان خود و رهبران آینده جهان اسلام بوده و راوى و یا راویان حدیث، سخن پیامبر صلى الله علیه و آله را نقل به معنا کرده اند.
نکته قابل توجّه، این که: پس از معرّفى دوازده نفر به عنوان جانشینان پس از پیامبر صلى الله علیه و آله توسّط ایشان، همهمه و هیاهو مجلس را فرا مى گیرد،(2) به گونه اى که جابر بن سَمُره تصریح مى کند که سخن پایانى پیامبر صلى الله علیه و آله را نشنیده(2) و از پدر یا عموى خود مى پرسد که: ایشان چه گفت؟ و او پاسخ مى دهد که ایشان فرمود: «کلّهم من قریش؛(2) همه آنها از قریش اند»، یا «کلّهم من بنى هاشم؛(3) همه آنها از بنى هاشم اند».
این صحنه نشان مى دهد که فضاى سیاسى براى اعلان رهبران آینده جهان اسلام، مناسب نبوده است، چنان که جمله «وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ؛(4) خداوند، تو را از آسیب مردمان حفظ مى کند» در جریان غدیر، اشاره به همین واقعیت است. البتّه بعد از غدیر نیز هنگامى که پیامبر اسلام در بیمارىِ منجر به وفاتش مى خواهد به صورت مکتوب، مشکل رهبرى آینده جهان اسلام را حل کند، با کارشکنى و همهمه و غوغا رو به رو مى شود و در نتیجه، تصریح به این امر، میسّر نمى گردد.(5)
1) صحیح مسلم: ج 3 ص 1452 ح 6؛ الخصال: ص 473 ح 27، بحار الأنوار: ج 36 ص 239 ح 35.
2) ر. ک: ص 310 و 312 ح 77 – 81 و مسند ابن حنبل: ج 7 ص 429 ح 20991.
3) ینابیع المودّة: ج2 ص316 ح908.
4) مائده: آیه ی 67.
5) ر.ک: صحیح البخاری: ج 1 ص54ح114و ج4 ص 1612 ح 4168 و ج 8 ص 2680 ح 6933، مسند ابن حنبل: ج 1 ص 695ح 2992، الطبقات الکبری: ج 2 ص244.
