8 / 1
مَن تَجِبُ مَحَبَّتُهُ
الکتاب
» قُلْ إِن کَانَ ءَابَآؤُکُمْ وَأَبْنَآؤُکُمْ وَإِخْوَ نُکُمْ وَأَزْوَ جُکُمْ وَعَشِیرَتُکُمْ وَأَمْوَ لٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَـرَةٌ تَخْشَوْنَ کَسَادَهَا وَمَسَـکِنُ تَرْضَوْنَهَآ أَحَبَّ إِلَیْکُم مِّنَ اللهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِى سَبِیلِهِ فَتَرَبَّصُواْ حَتَّى یَأْتِىَ اللهُ بِأَمْرِهِ وَاللهُ لَا یَهْدِى الْقَوْمَ الْفَـسِقِینَ » .(1)
«ذَ لِکَ الَّذِى یُبَشِّرُ اللهُ عِبَادَهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّــلِحَـتِ قُل لَا أَسْألُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَا الْمَوَدَّةَ فِى الْقُرْبَى وَ مَن یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللهَ غَفُورٌ شَکُورٌ» .(2)
الحدیث
9482.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لا یُؤمِنُ عَبدٌ حَتّى أکونَ أحَبَّ إلَیهِ مِن نَفسِهِ ، و تَکونَ عِترَتی إلَیهِ أعَزَّ مِن عِترَتِهِ، ویکَونَ أهلیأحَبَّ إلَیهِ منِ أهلِهِ، وتَکونَ ذاتی أحَبَّ إلَیهِ مِن ذاتِهِ .(3)
8 / 1
آنان که دوستى شان واجب است
قرآن
«بگو: «اگر پدران و پسران و برادران و زنان و خاندان شما و اموالى که گرد آورده اید و تجارتى که از کسادش بیمناکید و سراهایى که خوش مى دارید، نزد شما از خدا و پیامبرش و جهاد در راه وى دوست داشتنى ترند ، پس منتظر باشید تا خدا ، فرمانش را [به اجرا در] بیاورد . و خداوند ، گروه فاسقان را راه نمایى نمى کند»» .
«این همان [پاداشى] است که خدا ، بندگان خود را که ایمان آورده اند و کارهاى شایسته کرده اند ، [بدان] مژده داده است. بگو: «در برابرِ آن (رسالت) ، پاداشى از شما خواستار نیستم، مگر دوستى درباره خویشاوندان» . و هر کس نیکى به جاى آورَد [و طاعتى اندوزد] ، براى او در ثواب آن خواهیم افزود. قطعاً خدا آمرزنده و قدرشناس است» .
حدیث
9482.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ بنده اى ایمان نمى آورد ، مگر هنگامى که من برایش دوست داشتنى تر از خودش باشم و خاندانم برایش ارجمندتر از خاندان خودش باشند و خانواده ام برایش دوست داشتنى تر از خانواده خودش باشند و هستى ام برایش دوست داشتنى تر از هستى خودش باشد .
9483.عنه صلى الله علیه و آله : لا یُؤمِنُ أحَدُکُم حَتّى أکونَ أحَبَّ إلَیهِ مِن والِدِهِ و وَلدِهِ وَ النّاسِ أجمَعینَ .(4)
9484.عنه صلى الله علیه و آله : لا یُؤمِنُ أحَدُکُم حَتّى یَکونَ اللّه ُ و رَسولُهُ أحَبَّ إلَیهِ مِمّا سِواهُما ، وحَتّى یُقذَفَ فِی النّارِ أحَبُّ إلَیهِ مِن أن یَعودَ فِی الکُفرِ بَعدَ أن نَجّاهُ اللّه ُ مِنهُ . و لا یُؤمِنُ أحَدُکُم حَتّى أکونَ أحَبَّ إلَیهِ مِن وَلَدِهِ و والِدِهِ وَ النّاسِ أجمَعینَ .(5)
9485.عنه صلى الله علیه و آله : لا یُؤمِنُ عَبدٌ حَتّى أکونَ أحَبَّ إلَیهِ مِن نَفسِهِ ، و أهلی أحَبَّ إلَیهِ مِن أهلِهِ ، و ذاتی أحَبَّ إلَیهِ مِن ذاتِهِ .(6)
9486.عنه صلى الله علیه و آله : لا تَزولُ قَدَما عَبدٍ یَومَ القِیامَةِ حَتّى یُسأَلَ عَن أربَعٍ : عَن عُمُرِهِ فیما أفناهُ ، و عَن جَسَدِهِ فیما أبلاهُ ، و عَن مالِهِ فیما أنفَقَهُ و مِن أینَ کَسَبَهُ ، و عَن حُبِّنا أهلَ البَیتِ .(7)
9487.عنه صلى الله علیه و آله : مَا اختَلَطَ حُبّی بِقَلبِ عَبدٍ إلّا حَرَّمَ اللّه ُ جَسَدَهُ عَلَى النّارِ .(8)
9488.عنه صلى الله علیه و آله : عاهَدَنی رَبّی أن لا یَقبَلَ إیمانَ عَبدٍ إلّا بِمَحَبَّةِ أهلِ بَیتی .(9)
9489.عنه صلى الله علیه و آله : أوَّلُ ما یُسأَلُ عَنهُ العَبدُ حُبُّنا أهلَ البَیتِ .(10)
9490.عنه صلى الله علیه و آله : لا یَتِمُّ الإِیمانُ إلّا بِمَحَبَّتِنا أهلَ البَیتِ .(11)
9483.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ یک از شما ایمان نمى آورد ، مگر هنگامى که من برایش از پدرش و فرزندش و همه مردم ، دوست داشتنى تر باشم .
9484.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ یک از شما ایمان نمى آورد ، مگر هنگامى که خدا و پیامبرش براى او از هر چیز دیگرى دوست داشتنى تر باشند، و در آتش افتادن، برایش دوست داشتنى تر از بازگشت به کفر باشد ، پس از آن که خداوندْ او را از آن (کفر) ، نجات بخشیده است . هیچ یک از شما ایمان نمى آورد ، مگر هنگامى که من برایش دوست داشتنى تر از فرزندش ، پدرش و همه مردم باشم .
9485.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ بنده اى ایمان نمى آورد ، مگر هنگامى که من برایش دوست داشتنى تر از خودش باشم و خانواده ام برایش دوست داشتنى تر از خانواده اش باشند و هستى ام برایش دوست داشتنى تر از هستى اش باشد .
9486.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هیچ بنده اى در روز قیامت ، قدمى بر نمى دارد ، مگر آن که از او درباره چهار چیز پرسش شود: از عمرش ، که در چه راهى به سر آورده است؛ از پیکرش ، که در چه راهى فرسوده است ؛ از مالش ، که آن را از چه راهى به دست آورده و در چه راهى صرف کرده است؛ و از دوستىِ ما اهل بیت .
9487.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دوستى من ، با قلب بنده اى آمیخته نمى شود ، مگر آن که خداوند پیکرش را بر آتش ، حرام خواهد کرد .
9488.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : پروردگارم با من عهد بست که ایمان هیچ بنده اى را نپذیرد ، مگر با دوستى اهل بیتم .
9489.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : نخستین چیزى که [روز قیامت] درباره آن از بنده مى پرسند ، دوستى ما اهل بیت است .
9490.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : ایمان ، جز با دوستى ما اهل بیت ، کامل نمى شود .
9491.عنه صلى الله علیه و آله : لِکُلِّ شَیءٍ أساسٌ ، و أساسُ الدّینِ حُبُّنا أهلَ البَیتِ .(12)
9492.عنه صلى الله علیه و آله : أساسُ الإِسلامِ حُبّی و حُبُّ أهلِ بَیتی .(13)
8 / 2
مَن تُستَحَبُّ مَحَبَّتُهُ
أ ـ المُؤمِنونَ
9493.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : لِلمُؤمِنِ عَلَى المُؤمِنِ سَبعَةُ حُقوقٍ واجِبَةٍ مِنَ اللّه ِ عز و جل عَلَیهِ : الإِجلالُ لَهُ فی عَینِهِ ، وَ الوُدُّ لَهُ فی صَدرِهِ ، وَ المُؤاساةُ لَهُ فی مالِهِ ، و أن یُحَرِّمَ غیبَتَهُ ، و أن یَعودَهُ فی مَرَضِهِ ، و أن یُشَیِّعَ جَنازَتَهُ ، و أن لا یَقولَ فیهِ بَعدَ مَوتِهِ إلّا خَیرا .(14)
9494.عنه صلى الله علیه و آله : وُدُّ المُؤمِنِ لِلمُؤمِنِ فِی اللّه ِ مِن أعظَمِ شُعَبِ الإِیمانِ .(15)
ب ـ العُلَماءُ
9495.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : اُغدُ عالِما ، أو مُتَعَلِّما ، أو مُستَمِعا ، أو مُحِبّا لَهُم ، و لا تَکُنِ الخامِسَ فَتَهلِکَ .(16)
9491.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر چیزى بنیادى دارد و بنیادِ دین، دوستى ما اهل بیت است.
9492.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بنیاد اسلام ، دوستى من و دوستى اهل بیتم است .
8 / 2
آنان که دوستى شان پسندیده است
الف ـ مؤمنان
9493.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداوند عز و جل براى مؤمن بر مؤمن ، هفت حقْ واجب کرده است : او را به چشمْ بزرگ بدارد ؛ او را به دلْ دوست بدارد ؛ از مال خود به او ببخشد ؛ غیبتش را حرام شمارد ؛ به هنگام بیمارى به عیادتش برود ؛ در تشییع جنازه اش شرکت کند ؛ و پس از مرگش ، جز به نیکى از او یاد نکند .
9494.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : محبّت مؤمن به مؤمن در راه خدا ، از بزرگ ترین شاخه هاى ایمان است .
ب ـ عالمان
9495.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : یا عالِم باش ، یا آموزنده ، یا شنونده[ى علم] ، و یا دوستدار آنان . پنجمین مباش که هلاک مى شوى .
ج ـ العُقَلاءُ
9496.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : الصُّحبَةُ مَعَ العاقِلِ زِیادَةٌ . وَ الصُّحبَةُ مَعَ الأَحمَقِ نُقصانٌ فِی الدُّنیا ، وحَسرَةٌ و نَدامَةٌ عِندَ المَوتِ ، و خَسارَةٌ فِی الآخِرَةِ .(17)
د ـ المُذَکِّرونَ للّه ِ
9497.الإخوان عن الحسن : قالوا : یا رَسول اللّه ِ ، أیُّ الأَصحابِ خَیرٌ ؟ قالَ : صاحِبٌ إذا ذَکَرتَ اللّه َ تَبارَکَ و تَعالى أعانَکَ ، و إذا نَسیتَهُ ذَکَّرَکَ . قالوا : یا رَسول اللّه ِ ، دُلَّنا عَلى خِیارِنا ؛ نَتَّخِذهُم أصحابا و جُلَساءَ . قالَ : نَعَم ، الَّذینَ إذا رُؤوا ذُکِرَ اللّه ُ .(18)
ه ـ الفُقَراءُ
9498.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ لِأَبی ذَرٍّ ـ: عَلَیکَ . . . بِحُبِّ المَساکینِ ومُجالَسَتِهِم .(19)
9499.عنه صلى الله علیه و آله : لِکُلِّ شَیءٍ مِفتاحٌ ، و مِفتاحُ الجَنَّةِ حُبُّ المَساکینَ وَ الفُقَراءِ .(20)
9500.عنه صلى الله علیه و آله : أحِبُّوا الفُقَراءَ و جالِسوهُم .(21)
9501.عنه صلى الله علیه و آله : أمَرَنی رَبّی بِسَبعِ خِصالٍ : حُبِّ المَساکینِ وَ الدُّنُوِّ مِنهُم ، و أن اُکثِرَ مِن «لا حَولَ و لا قُوَّةَ إلّا بِاللّه ِ» ، و أن أصِلَ بِرَحِمی و إن قَطَعَنی ، و أن أنظُرَ إلى مَن أسفَلُ مِنّی ولا أنظُرَ إلى مَن هُوَ فَوقی، و أن لا یَأخُذَنی فِی اللّه ِ لَومَةُ لائِمٍ، و أن أقولَ الحَقَّ و إن کانَ مُرّا ، وأن لا أسأَلَ أحَدا شَیئا .(22)
ج ـ عاقلان
9496.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : مصاحبت با عاقل ، مایه فزونى است و مصاحبت با احمق ، مایه کاستى در دنیا ، پشیمانى به هنگام مرگ و زیان در آخرت است .
د ـ یادکنندگان خدا
9497.الإخوان ـ به نقل از حَسَن(23) ـ: [اصحاب] گفتند : اى پیامبر خدا ! کدام یاران بهترند ؟ فرمود : «یارى که هرگاه خداوند متعال را یاد کردى ، به تو یارى رسانَد و اگر فراموشش کردى ، به یادت آورد» . گفتند : اى پیامبر خدا! ما را به نیکانمان راه نمایى کن تا آنان را براى دوستى و همنشینى انتخاب کنیم . فرمود : «آرى ! کسانى که دیدارشان ، خدا را به یاد مى آورَد» .
ه ـ بینوایان
9498.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ به ابو ذر ـ: تو را … به دوستى با مسکینان و همنشینى با آنان ، سفارش مى کنم .
9499.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرچیزى را کلیدى است و کلید بهشت ، دوست داشتن مسکینان و فقیران است .
9500.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : فقیران را دوست بدارید و با آنان ، همنشینى کنید .
9501.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : پروردگارم مرا به [داشتن] هفت صفت فرمان داد : مسکینان را دوست بدارم و به آنان نزدیک شوم ؛ ذکر «لا حول ولا قوّة إلّا باللّه » را فراوان بگویم ؛ پیوند با خویشانم را نگسلم ، اگر چه آنان بگسلند ؛ به فرودست خود بنگرم ، نه به فرادست خود ؛ در راه خدا از نکوهش هیچ نکوهشگرى نهراسم ؛ حق را بگویم ، گرچه تلخ باشد ؛ و از هیچ کس ، چیزى درخواست نکنم .
9502.الإمام علیّ علیه السلام ـ فی ذکر حَدیثِ مِعراجِ النَّبِیِّ صلى الله علیه: قالَ اللّه ُ تَعالى : لَیسَ شَیءٌ أفضَلَ عِندی مِنَ التَّوَکُّلِ عَلَیَّ ، وَ الرِّضا بِما قَسَمتُ . یا مُحَمَّدُ ، وَجَبَت مَحَبَّتی لِلمُتَحابّینَ فِیَّ . . . یا أحمَدُ ، مَحَبَّتی مَحَبَّةُ الفُقَراءِ ؛ فَأَدنِ الفُقَراءَ ، و قَرِّب مَجلِسَهُم مِنکَ ، و أبعِدِ الأَغنِیاءَ ، و أبعِد مَجلِسَهُم عَنکَ ؛ فَإِنَّ الفُقَراءَ أحِبّائی .(24)
و ـ النِّساءُ
9503.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : کُلَّمَا ازدادَ العَبدُ إیمانا ، ازدادَ حُبّا لِلنِّساء .(25)
ز ـ الزَّوجُ وَالزَّوجَةُ
9504.رسول اللّه صلى الله علیه و آله ـ فی قِصَّةِ الحَولاءِ ـ: یا حَولاءُ ، لِلرَّجُلِ عَلَى المَرأةِ أن تَلزَمَ بَیتَهُ ، وتُودِّدَهُ وتُحِبَّهُ وتُشفِقَهُ .(26)
9505.عنه صلى الله علیه و آله : خَیرُ النِّساءِ الوَدودُ الوَلودُ .(27)
9506.عنه صلى الله علیه و آله : قَولُ الرَّجُلِ لِلمَرأةِ : «إنّی اُحِبُّکِ» لا یَذهَبُ مِن قَلبِها أبَدا .(28)
9502.امام على علیه السلام ـ در بیان حدیث معراج پیامبر صلى الله علیه و آله ـ: خداوند متعال فرمود : «هیچ چیز نزد من ، برتر از توکّل به من و خشنودى به آنچه روزى کرده ام ، نیست . اى محمّد! دوستى من ، براى کسانى که در راه من با یکدیگر دوستى مى کنند ، قطعى است … . اى احمد! دوستى من ، دوستى فقیران است. پس فقیران را نزدیک ساز و نشستگاه آنان را به خود ، نزدیک کن . دولتمندان را دور ساز و نشستگاه آنان را از خود ، دور کن ؛ زیرا فقیران ، دوستان من هستند» .
و ـ زنان
9503.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هر چه بر ایمان بنده افزوده مى شود ، زنْ دوستىِ او افزایش مى یابد .
ز ـ زن و شوهر
9504.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله ـ در ماجراى حَولاء ـ: اى حولاء! حقّ مرد بر زنش است که پایبند خانه اش باشد، با او مهربانى کند و دوستش بدارد و دلسوزَش باشد .
9505.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : بهترینِ زنان ، زنِ مهربانِ زایاست .
9506.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : این گفته مرد به زنش که «دوستت دارم» ، هرگز از قلب زن بیرون نمى رود .
ح ـ الأطفالُ
9507.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أحِبُّوا الصِّبیانَ وَ ارحَموهُم ، و إذا وَعَدتُموهُم شَیئا فَفوا لَهُم ؛ فَإِنَّهُم لا یَدرونَ إلّا أنَّکُم تَرزُقونَهُم .(29)
9508.الإمام الصادق علیه السلام : جاءَ رَجُلٌ إلَى النَّبِیِّ صلى الله علیه و آله فَقالَ : ما قَبَّلتُ صَبِیّا قَطُّ . فَلَمّا وَلّى قالَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : هذا رَجُلٌ عِندی إنَّهُ مِن أهلِ النّارِ .(30)
9509.مسند أبی یعلى عن أنس بن مالک : کانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله أرحَمَ بِالصِّبیانِ . وکانَ لَهُ ابنٌ مُستَرضِعا فی ناحِیَةِ المَدینَةِ ، وکانَ ظِئرُهُ قَینا ، فَکانَ یَأتیهِ ونَحنُ مَعَهُ وقَد دَخَّنَ البَیتَ بِما دَخَّنَ ، فَیَشُمُّهُ ویُقَبِّلُهُ ، ثُمَّ یَرجِعُ .(31)
ط ـ الوَلَدُ
9510.صحیح البخاری عن أبی هریرة : قَبَّلَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله الحَسَنَ بنَ عَلِیٍّ وعِندَهُ الأَقرَعُ بنُ حابِسٍ التَّمیمِیُّ جالِسا ، فَقالَ الأَقرَعُ : إنَّ لی عَشرَةً مِنَ الوَلَدِ ما قَبَّلتُ مِنهُم أحَدا ! فَنَظَرَ إلَیهِ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله ثُمَّ قالَ : مَن لا یَرحَم لا یُرحَم .(32)
9511.بحار الأنوار عن أبی هُریرَةَ : کانَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله یُقَبِّلُ الحَسَنَ وَالحُسَینَ ، فَقالَ عُیَینَةُ ـ وفی روایة غیره الأقرع بن حابس ـ إنَّ لی عَشرَةً ما قَبَّلتُ واحِدا مِنهُم قَطُّ . فَقالَ علیه السلام : مَن لا یَرحَم لا یُرحَم ـ وفی روایة حفص الفرّاء ـ فَغَضِبَ رَسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله حَتَّى التَمَعَ لَونُهُ ، وقالَ لِلرَّجُلِ : إن کانَ اللّه ُ قَد نَزَعَ الرَّحمَةَ مِن قَلبِکَ فَما أصنَعُ بِکَ ؟! مَن لَم یَرحَم صَغیرَنا ولَم یُعَزِّز کَبیرَنا فَلَیسَ مِنّا .(33)
ح ـ کودکان
9507.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : کودکان را دوست بدارید و به آنان رحم کنید و هرگاه به آنان وعده اى دادید ، به آن وفا کنید ؛ چرا که آنان ، تنها این را مى دانند که شما روزى رسان آنان هستید .
9508.امام صادق علیه السلام : مردى نزد پیامبر خدا آمد و گفت : هرگز کودکى را نبوسیده ام! چون آن مرد رفت ، پیامبر خدا فرمود : «به نظر من ، این مرد ، دوزخى است» .
9509.مُسنَد أبى یَعلى ـ به نقل از اَنَس بن مالک ـ: پیامبر خدا با کودکان ، مهربان تر بود . ایشان ، فرزند شیرخوارى داشت که به دایه اى در حومه مدینه سپرده بود تا او را شیر دهد . شوهر آن دایه ، آهنگر بود . ایشان ـ در حالى که ما با ایشان بودیم ـ براى دیدن آن کودک مى رفت ، حال آن که خانه آهنگر ، پُر از دود [ـِ ناشى از کوره]مى شد . ایشان ، آن کودک را مى بویید و مى بوسید و سپس باز مى گشت .
ط ـ فرزند
9510.صحیح البخارى ـ به نقل از ابو هُرَیره ـ: پیامبر خدا ، در حالى که اَقرع بن حابِس تمیمى نزد ایشان نشسته بود ، حسن بن على علیهماالسلام را بوسید . اقرع گفت : من ، ده فرزند دارم و تاکنون هیچ یک از آنان را نبوسیده ام! پیامبر خدا به او نگاهى کرد و فرمود : «هر که مهربانى نکند ، مورد مهربانى قرار نخواهد گرفت» .
9511.بحار الأنوار ـ به نقل از ابو هُرَیره ـ: پیامبر خدا ، حسن و حسین علیهماالسلام را مى بوسید که عُیَینه (و به روایت دیگرى ، اَقرع بن حابِس) گفت : من ، ده فرزند دارم و هرگز هیچ یک از آنان را نبوسیده ام ! پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود : «هر که رحم نکند ، به او رحم نمى شود» . و (به روایت حَفْص فَرّاء) پیامبر خدا خشمگین شد تا آن جا که رنگش دگرگون گشت و به آن مرد فرمود : «اگر خداوند ، مهربانى را از قلبت برکَنده است ، من با تو چه کنم ؟! هر که به کوچک ما مهربانى نکند و بزرگ ما را عزیز ندارد ، از ما نیست» .
ی ـ صاحِبُ الأَبِ
9512.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : اِحفَظ وُدَّ أبیکَ ، لا تَقطَعهُ فَیُطفِئَ اللّه ُ نورَکَ .(34)
9513.عنه صلى الله علیه و آله : مِنَ البِرِّ أن تَصِلَ صَدیقَ أبیکَ .(35)
ک ـ النَّوادِر
الکتاب
» وَ الَّذِینَ تَبَوَّءُو الدَّارَ وَ الْاءِیمَـنَ مِن قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ وَ لَا یَجِدُونَ فِى صُدُورِهِمْ حَاجَةً مِّمَّآ أُوتُواْ وَ یُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ کَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَ مَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ » .(36)
الحدیث
9514.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أیُّهَا النّاسُ ، عَلَیکُم بِحُبِّ أهلِ بَیتی ، عَلَیکُم بِحُبِّ حَمَلَةِ القُرآنِ ، عَلَیکُم بِحُبِّ عُلَمائِکُم ، لا تُبغِضوهُم ، ولا تَحسِدوهُم ، ولا تَطعَنوا فیهِم . ألا مَن أحَبَّهُم فَقَد أحَبَّنی ، ومَن أحَبَّنی فَقَد أحَبَّ اللّه َ ، ومَن أبغَضَهُم فَقَد أبغَضَنی ، ومَن أبغَضَنی فَقَد أبغَضَ اللّه َ ، ألا هَل بَلَّغتُ ؟(37)
9515.عنه صلى الله علیه و آله : أدِّبوا أولادَکُم عَلى ثَلاثِ خِصالٍ : حُبِّ نَبِیِّکُم ، و حُبِّ أهلِ بَیتِهِ ، وقِراءَةِ القُرآنِ ؛ فَإِنَّ حَمَلَةَ القُرآنِ فی ظِلِّ اللّه ِ ـ یَومَ لا ظِلَّ إلّا ظِلُّهُ ـ مَعَ أنبِیائِهِ وأصفِیائِهِ .(38)
ى ـ دوستِ پدر
9512.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : دوستىِ پدرت [با دوستانش] را حفظ کن و پیوندت را از او مَبُر ، که خداوند نور [وجود]تو را خاموش مى کند .
9513.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از جمله نیکى ها، آن است که با دوستِ پدرت بپیوندى .
ک ـ گوناگون
قرآن
«و [نیز] کسانى که پیش تر [از مهاجران در مدینه] جاى گرفته اند و ایمان آورده اند ، هر کس را که به سوى آنان کوچ کرده ، دوست دارند و نسبت به آنچه به ایشان داده شده است ، در دل هایشان حسدى نمى یابند و هر چند در خودشان احتیاجى [مبرم] باشد، آنها را بر خودشان مقدّم مى دارند. و کسانى که از خسّت نفس خود مصون بمانند، ایشان اند که رستگاران اند» .
حدیث
9514.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اى مردم! بر شما باد دوستى اهل بیتم ! بر شما باد دوستى حاملان قرآن! بر شما باد دوستى عالمانتان ! با آنان دشمنى مکنید ، بر آنان حسد مبرید و از آنان عیبجویى مکنید . هان ! هر که آنان را دوست بدارد ، مرا دوست داشته است و هر که مرا دوست بدارد ، خدا را دوست داشته است . هر که با آنان دشمنى کند ، با من دشمنى کرده است و هر که با من دشمنى کند ، با خدا دشمنى کرده است . هان ! آیا [پیام حق را] رساندم ؟
9515.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : فرزندانتان را به داشتن سه صفت ، پرورش دهید : دوست داشتن پیامبرتان ، دوست داشتن اهل بیت او ، و خواندن قرآن ؛ زیرا حاملان قرآن ، در روزى که سایه اى جز سایه خدا نیست ، همراه با پیامبران و برگزیدگان خدا در سایه اش قرار دارند .
9516.عنه صلى الله علیه و آله : أربَعَةٌ أنَا شَفیعٌ لَهُم یَومَ القِیامَةِ : المُکرِمُ لِذُرِّیَّتی ، وَالقاضی لَهُم حَوائِجَهُم ، وَالسّاعی لَهُم فی اُمورِهِم عِندَ مَا اضطُرّوا إلَیهِ ، وَالمُحِبُّ لَهُم بِقَلبِهِ ولِسانِهِ .(39)
8 / 3
مَن تَحرُمُ مَحَبَّتُهُ
الکتاب
» یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ عَدُوِّى وَ عَدُوَّکُمْ أَوْلِیَآءَ تُلْقُونَ إِلَیْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَ قَدْ کَفَرُواْ بِمَا جَآءَکُم مِّنَ الْحَقِّ یُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَ إِیَّاکُمْ أَن تُؤْمِنُواْ بِاللهِ رَبِّکُمْ إِن کُنتُمْ خَرَجْتُمْ جِهَـدًا فِى سَبِیلِى وَ ابْتِغَآءَ مَرْضَاتِى تُسِرُّونَ إِلَیْهِم بِالْمَوَدَّةِ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَآ أَخْفَیْتُمْ وَ مَآ أَعْلَنتُمْ وَ مَن یَفْعَلْهُ مِنکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَآءَ السَّبِیلِ » .(40)
» لَا تَجِدُ قَوْمًا یُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ الْیَوْمِ الْأَخِرِ یُوَآدُّونَ مَنْ حَآدَّ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کَانُواْ ءَابَآءَهُمْ أَوْ أَبْنَآءَهُمْ أَوْ إِخْوَ نَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ أُوْلَئِکَ کَتَبَ فِى قُلُوبِهِمُ الْاءِیمَـنَ وَ أَیَّدَهُم بِرُوحٍ مِّنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّـتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَـرُ خَــلِدِینَ فِیهَا رَضِىَ اللهُ عَنْهُمْ وَ رَضُواْ عَنْهُ أُوْلَئِکَ حِزْبُ اللهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ » .(41)
«لَا یَنْهَاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذِینَ لَمْ یُقَـتِلُوکُمْ فِى الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُم مِّن دِیَـرِکُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُواْ إِلَیْهِمْ إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ – إِنَّمَا یَنْهَاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذِینَ قَـتَلُوکُمْ فِى الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُم مِّن دِیَـرِکُمْ وَ ظَـهَرُواْ عَلَى إِخْرَاجِکُمْ أَن تَوَلَّوْهُمْ وَ مَن یَتَوَلَّهُمْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّــلِمُونَ» .(42)
9516.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : من در روز قیامت ، شفیع چهار تن هستم : آن که فرزندان مرا گرامى بدارد ؛ آن که نیازهایشان را بر آورَد ؛ آن که براى حلّ مشکلاتى که گرفتارشان ساخته است ، بکوشد ؛ و آن که با دل و زبان ، دوستشان بدارد .
8 / 3
آنان که دوستى شان حرام است
قرآن
«اى کسانى که ایمان آورده اید! دشمن من و دشمن خودتان را به دوستى بر مگیرید [به طورى] که با آنها اظهار دوستى کنید، و حال آن که قطعاً منکر آن حقیقتى هستند که براى شما آمده ، [و] پیامبر [خدا] و شما را [از مکّه] بیرون مى کنند که [چرا] به خدا، پروردگارتان ، ایمان آورده اید ـ اگر براى جهاد در راه من و طلب خشنودىِ من بیرون آمده باشید ـ . [شما] پنهانى با آنان رابطه دوستى برقرار مى کنید ، در حالى که من به آنچه پنهان داشته اید و آنچه آشکار نموده اید ، داناترم. و هر کس از شما چنین کند، قطعاً از راه درست ، منحرف گردیده است» .
«قومى را نمى یابى که به خدا و روز واپسین ، ایمان داشته باشند [و] کسانى را که با خدا و رسولش مخالفت کرده اند ـ هر چند پدرانشان یا پسرانشان یا برادرانشان یا عشیره آنان باشند ـ دوست بدارند. در دل اینهاست که [خدا] ایمان را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود ، تأیید کرده است، و آنان را به بهشت هایى مى برَد که از زیر [درختان] آن ، جوى هایى روان است . همیشه در آن جا ماندگارند . خدا از ایشان ، خشنود است و آنها از او خشنودند . اینان اند حزب خدا. آرى، حزب خدا رستگاران اند» .
«[امّا] خدا ، شما را از کسانى که در [کار] دین ، با شما نجنگیده اند و شما را از دیارتان بیرون نکرده اند، باز نمى دارد که با آنان ، نیکى کنید و با ایشان ، عدالت ورزید ؛ زیرا خدا دادگران را دوست مى دارد. خدا ، شما را تنها از دوستى با کسانى باز مى دارد که در [کار]دین ، با شما جنگ کرده اند و شما را از خانه هایتان بیرون رانده اند و در بیرون راندنتان با یکدیگر همپشتى کرده اند. و کسانى که آنان را به دوستى گیرند، آنان ، همان ستمگران اند» .
» یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ بِطَانَةً مِّن دُونِکُمْ لَا یَأْلُونَکُمْ خَبَالًا وَدُّواْ مَا عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَآءُ مِنْ أَفْوَ هِهِمْ وَمَا تُخْفِى صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْأَیَـتِ إِن کُنتُمْ تَعْقِلُونَ – هَـأَنتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یُحِبُّونَکُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِالْکِتَـتِ کُلِّهِ وَإِذَا لَقُوکُمْ قَالُواْ ءَامَنَّا وَإِذَا خَلَوْاْ عَضُّواْ عَلَیْکُمُ الْأَنَامِلَ مِنَ الْغَیْظِ قُلْ مُوتُواْ بِغَیْظِکُمْ إِنَّ اللهَ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ » .(43)
» وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَتَّخِذُ مِن دُونِ اللهِ أَندَادًا یُحِبُّونَهُمْ کَحُبِّ اللهِ وَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلَّهِ وَ لَوْ یَرَى الَّذِینَ ظَـلَمُواْ إِذْ یَرَوْنَ الْعَذَابَ أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِیعًا وَ أَنَّ اللهَ شَدِیدُ الْعَذَابِ » .(44)
» لَا یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَـفِرِینَ أَوْلِیَآءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ وَمَن یَفْعَلْ ذَ لِکَ فَلَیْسَ مِنَ اللهِ فِى شَىْ ءٍ إِلَا أَن تَتَّقُواْ مِنْهُمْ تُقَاةً وَیُحَذِّرُکُمُ اللهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللهِ الْمَصِیرُ » .(45)
الحدیث
9517.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : مَن کانَ یُؤمِنُ بِاللّه ِ وَ الیَومِ الآخِرِ فَلا یُؤاخِیَنَّ کافِرا ، و لا یُخالِطَنَّ فاجِرا . و مَن آخى کافِرا أو خالَطَ فاجِرا کانَ کافِرا فاجِرا .(46)
9518.عنه صلى الله علیه و آله : مَن رَغِبَ عَن جَماعَةِ المُسلِمینَ وَجَبَ عَلَى المُسلِمینَ غیبَتُهُ ، وسَقَطَت بَینَهُم عَدالَتُهُ ، و وَجَبَ هِجرانُهُ .(47)
8 / 4
مَن تُکرَهُ مَحَبَّتُهُ
9519.رسول اللّه صلى الله علیه و آله : أوحَى اللّه ُ عز و جل إلى ذِی القَرنَینِ : . . . مَن رَأَیتَنی کَرَّهتُ إلَیهِ المَعروفَ و بَغَّضتُ إلَى النّاسِ الطَّلَبَ إلَیهِ فَأَبغِضهُ ، و لا تَتَوَلَّهُ ؛ فَإِنَّهُ مِن شَرِّ ما خَلَقتُ .(48)
«اى کسانى که ایمان آورده اید! از غیر خودتان، [دوست و] همراز مگیرید. [آنان] از هیچ نابه کارى اى در حقّ شما کوتاهى نمى ورزند. آرزو دارند که در رنج بیفتید. دشمنى ، از لحن و سخنشان آشکار است و آنچه سینه هایشان نهان مى دارد، بزرگ تر است. در حقیقت، ما نشانه ها[ى دشمنىِ آنان] را براى شما بیان کردیم ؛ اگر تعقّل کنید. هان! شما کسانى هستید که آنان را دوست دارید، و [حال آن که] آنان ، شما را دوست ندارند، و شما به همه کتاب ها[ى خدا] ایمان دارید؛ و چون با شما برخورد کنند ، مى گویند: «ایمان آوردیم» ، و چون [با هم] خلوت کنند، از شدّت خشم بر شما، سرْانگشتان خود را مى گزند. بگو: «به خشم خود بمیرید ، که خداوند به راز درون سینه ها داناست»» .
«و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهایى [براى او] بر مى گزینند و آنها را چون دوستىِ خدا، دوست مى دارند؛ ولى کسانى که ایمان آورده اند، به خدا محبّت بیشترى دارند. کسانى که [با برگزیدن بت ها، به خود] ستم کرده اند ، اگر مى دانستند هنگامى که عذاب را مشاهده کنند ، تمام نیرو[ها] از آنِ خداست و خدا سخت کیفر است [، دست از ستم مى کشیدند]» .
«مؤمنان ، نباید کافران را به جاى مؤمنان ، به دوستى بگیرند ، و هر که چنین کند، در هیچ چیز [او را] از [دوستىِ] خدا [بهره اى] نیست، مگر این که از آنان به نوعى تقیّه کنید . و خداوند ، شما را از [عقوبت] خود مى ترساند . و بازگشت [ـِ همه] به سوى خداست» .
حدیث
9517.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرکس به خدا و روز قیامتْ ایمان دارد ، با هیچ کافرى ، برادرى نکند و با هیچ فاجرى(بدکارى) ، مصاحبت نکند . هرکس با کافرى ، برادرى کند یا با فاجرى مصاحبت کند ، خود ، کافرى فاجر است .
9518.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : هرکه از اجتماع مسلمانان روى گردان شود ، بر مسلمانان غیبتش لازم است و عدالتش در میان آنان ، ساقط مى شود و دورى از او واجب مى گردد .
8 / 4
آنان که دوستى شان مکروه است
9519.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : خداى عز و جل به ذو القرنین ، وحى کرد : » … هرکه را دیدى که نیکى را ناخوشایندش قرار داده ام و درخواست از او را منفورِ مردم ساخته ام ،(49) او را دشمن بدار و با او دوستى مکن ، که از شریرترینِ آفریدگانم است» .
9520.عنه صلى الله علیه و آله : لا تُصادِقوا شارِبَ الخَمرِ ؛ فَإِنَّ مُصادَقَتَهُ نَدامَةٌ .(50)
9521.عنه صلى الله علیه و آله : تَوَقَّوا مُصاحَبَةَ کُلِّ ضَعیفِ الخَیرِ قَوِیِّ الشَّرِّ خَبیثِ النَّفسِ ، إذا خافَ خَنَسَ ، و إذا أمِنَ بَطَشَ .(51)
9520.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : با میخواره دوستى مکنید ، که دوستى با او ، [مایه]پشیمانى است .
9521.پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : از مصاحبت با هر آن که خیرش ضعیف ، شرّش نیرومند و جانش پلید است ، خود را نگه دارید ؛ [یعنى]آن که هر گاه بترسد ، نهان مى شود و چون ایمن گردد ، یورش مى برَد .
1) التوبة : 24.
2) الشورى : 23.
3) علل الشرائع: ص 140 ح 3 عن أبی لیلى ، بحار الأنوار : ج 27 ص 86 ح 30 وراجع : مسند ابن حنبل : ج 4 ص 547 ح 13913.
4) صحیح البخاری : ج 1 ص 14 ح 15 عن أنس بن مالک.
5) مسند ابن حنبل : ج 4 ص 412 ح 13150 و ص 554 ح 13961 کلاهما عن أنس.
6) المعجم الکبیر : ج 7 ص 75 ح 6416 عن أبی لیلى ؛ مشکاة الأنوار : ص 153 ح 374 بزیادة «وعترتی أحبّ إلیه من عترته» بعد «أهله».
7) المعجم الکبیر : ج 11 ص 84 ح 11177 عن ابن عبّاس ؛ الأمالی للصدوق : ص 93 ح 70 عن إسحاق ابن الإمام الکاظم عن أبیه عن آبائه علیهم السلام عنه صلى الله علیه و آله ، بحار الأنوار : ج 10 ص 160 ح 12.
8) کنز العمّال : ج 1 ص 184 ح 939 نقلاً عن حلیة الأولیاء عن ابن عمر.
9) إحقاق الحقّ : ج 9 ص 454 نقلاً عن المناقب المرتضویّة وخلاصة الأخبار.
10) عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 62 ح 258 عن أبی محمّد الحسن بن عبداللّه بن محمّد بن العبّاس الرازی التمیمی عن الإمام الرضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 27 ص 79 ح 18.
11) کفایة الأثر : ص 110 عن واثلة بن الأسقع ، بحار الأنوار : ج 36 ص 322 ح 178.
12) لسان المیزان : ج 5 ص 380 الرقم 1232 عن جابر ؛ المحاسن : ج 1 ص 247 ح 461 عن مدرک بن عبد الرحمن عن الإمام الصادق علیه السلام وفیه «الإسلام» بدل «الدین» ، بحار الأنوار : ج 27 ص 91 ح 47.
13) کنز العمّال : ج 12 ص 105 ح 34206 نقلاً عن ابن عساکر عن الإمام علیّ علیه السلام.
14) کتاب من لا یحضره الفقیه : ج 4 ص 398 ح 5850 وفی الصدر: فی روایة مسعدة بن صدقة ، وفی الأمالی للصدوق : ص 84 ح 51 عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه عن الإمام علیّ علیهم السلام عنه صلى الله علیه و آله ، بحار الأنوار : ج 74 ص 222 ح 3.
15) الکافی : ج 2 ص 125 ح 3 عن سلام بن المستنیر عن الإمام الباقر علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 69 ص 240 ح 14.
16) عوالی اللآلی : ج 4 ص 75 ح 58 ، بحار الأنوار : ج 1 ص 195 ح 13 ؛ المعجم الأوسط : ج 5 ص 231 ح 5171 عن أبی بکرة ولیس فیه «لهم».
17) الفردوس : ج 2 ص 421 ح 3867 عن أنس بن مالک.
18) الإخوان : ص 123 ح 42 ؛ تحف العقول : ص 35 نحوه وفیه صدره الى «ذکّرک» ، بحارالأنوار : ج 77 ص 138 ح 6.
19) معانی الأخبار : ص 335 ح 1 عن أبی ذرّ ، بحار الأنوار: ج 74 ص 411 ح 22.
20) الجامع الصغیر : ج 2 ص 415 ح 7322 عن ابن عمر.
21) المستدرک على الصحیحین : ج 4 ص 368 ح 7947 عن أبی هریرة.
22) الاُصول الستّة عشر (أصل جعفر بن محمّد الحضرمی) : ص 75 عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار: ج 69 ص 388 ح 56 ؛ مسند ابن حنبل: ج 8 ص 94 ح 21472 عن أبی ذر نحوه وفیه «خلیلى صلى الله علیه و آله » بدل «ربی».
23) منظور، امام حسن علیه السلام یا حسن بصری است.
24) إرشاد القلوب : ص 199 ـ 201 ، بحار الأنوار : ج 77 ص 23 ح 6.
25) الجعفریّات : ص 90 ، بحار الأنوار: ج 103 ص 228 ح 28.
26) مستدرک الوسائل : ج 14 ص 244 ح 16604 عن أبی هریرة.
27) دعائم الإسلام : ج 2 ص 191 ح 689 ، بحارالأنوار : ج 103 ص 239 ح 50.
28) الکافی : ج 5 ص 569 ح 59 عن عمرو بن جمیع عن الإمام الصادق علیه السلام.
29) الکافی : ج 6 ص 49 ح 3 عن عبداللّه بن محمّد البجلی عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 104 ص 92 ح 14.
30) الکافی : ج 6 ص 50 ح 7 ، بحارالأنوار : ج 104 ص 99 ح 72.
31) مسند أبی یعلى : ج 4 ص 182 ح 4181.
32) صحیح البخاری: ج 5 ص 2235 ح 5651 ؛ روضة الواعظین : ص 404 ، بحارالأنوار : ج 43 ص 295 ح 56.
33) بحار الأنوار : ج 43 ص 282 ح 49 نقلاً عن مسند ابن حنبل.
34) الأدب المفرد : ص 26 ح 40 عن ابن عمر.
35) مجمع الزوائد : ج 8 ص 269 ح 13426 نقلاً عن المعجم الأوسط عن أنس.
36) الحشر : 9.
37) تنبیه الغافلین : ص 553 ح 898 عن عبد خیر عن الإمام علیّ علیه السلام.
38) کنز العمّال : ج 16 ص 456 ح 45409 نقلاً عن الفردوس وابن النجّار عن الإمام علیّ علیه السلام.
39) صحیفة الرضا علیه السلام : ص 79 ح 2 عن أحمد بن عامر الطائی عن الإمام الرِّضا عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 27 ص 78 ح 11 نقلاً عن الدیلمی فی الفردوس.
40) الممتحنة : 1.
41) المجادلة : 22.
42) الممتحنة : 8 و 9.
43) آل عمران : 118 و 119.
44) البقرة : 165.
45) آل عمران : 28.
46) صفات الشیعة : ص 85 ح 9 عن محمّد بن قیس عن الإمام الباقر عن آبائه علیهم السلام ، بحار الأنوار : ج 74 ص 197 ح 31.
47) تهذیب الأحکام : ج 6 ص 241 ح 596 عن ابن أبی یعفور عن الإمام الصادق علیه السلام ، بحار الأنوار : ج 88 ص 5 وص 38.
48) الفردوس : ج 1 ص 144 ح 515 عن عبداللّه المزنی.
49) یعنى : چنان است که مردم دوست ندارند نیازشان را با او در میان بگذارند و از او کمکى بخواهند.
50) جامع الأخبار : ص 428 ح 1198 ، بحار الأنوار : ج 79 ص 152 ح 58.
51) تنبیه الخواطر : ج 2 ص 121.
