قلم و زبان، از تبیین عظمت آخرت در مقایسه با دنیا ناتوان است؛ چرا که فانى را نمى توان با باقى سنجید و «متاع قلیل» با «مُلک کبیر»(1) قابل مقایسه نیست. از این رو، هر توضیحى براى تفسیر ابدیّت در برابر زندگى موقّت، نارساست. در احادیث اسلامى با چند مثال به این حقیقت، اشاره شده است:
مثال اوّل:
مَا الدُّنیا فِى الآخِرَةِ إلّا مِثلُما یَجعَلُ أحَدُکُم إصبَعَهُ هذِهِ فِى الیَمِّ، فَلیَنظُر بِمَ تَرجِعُ!(2)
دنیا در مقایسه با آخرت نیست، مگر همانند این که یکى از شما این انگشتش را در دریا فرو ببرد. پس بنگرد که انگشتش با چه [مقدار آب] باز مى گردد!
مثال دوم:
ما أخَذَتِ الدُّنیا مِنَ الآخِرَةِ إلّا کَما أخَذَ مِخیَطٌ غُرِسَ فِى البَحرِ مِن مائِهِ.(3)
دنیا از آخرت بر نگرفته است، مگر آن سان که سوزنى فرو رفته در دریا از آب آن، بر گرفته است.
مثال سوم:
مَا الدُّنیا مِنَ الآخِرَةِ إلّا کَنَفحَةِ أرنَبٍ.(4)
دنیا در برابر آخرت نیست، مگر چونان یک نَفَس خرگوشى.
بدیهى است که این مَثَل ها تنها براى تقریب به ذهن است، وگرنه حقیقت آخرت، فوق این معانى است و با ابزار شناخت این جهان، قابل فهماندن و فهمیدن نیست و به بیان ژرف امیر مؤمنان علیه السلام:
کُلُّ شَىءٍ مِنَ الدُّنیا سَماعُهُ أعظَمُ مِن عِیانِهِ، وَ کُلُّ شَىءٍ مِنَ الآخِرَةِ عِیانُهُ أعظَمُ مِن سَماعِهِ.(5)
هر چیز دنیا، شنیدنش بزرگ تر از دیدن آن است، و هر چیز آخرت، دیدنش بزرگ تر از شنیدن آن است.
1) اشاره است به آیه 20 از سوره انسان: «وَ إِذَا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعِیمًا وَ مُلْکًا کَبِیرًا» وآیه 77 از سوره نساء: «قُلْ مَتَاعُ الدُّنْیَا قَلِیلٌ».
2) ر. ک: ص 336 ح 8.
3) ر. ک: ص 336 ح 10.
4) ر. ک: ص 338 ح 11.
5) ر. ک: ص 338 ح 12.
