ایثار، نقطه ی مقابل استئثار (انحصارطلبى) است. هر چه استئثار براى جامعه ی مطلوب انسانى زیانبار، و براى وحدت و انسجام آن، ویرانگر است،(1) ایثار، سودمند و سازنده است.
اسلام، در مقابل مکاتب مادّى – که فرهنگ خودخواهى و خودپرستى را تبلیغ و ترویج مى کنند -، خودخواهى را ریشه ی مفاسد فردى و اجتماعى مى داند و با ترویج فرهنگ ایثار و از خودگذشتگى مى خواهد این ریشه ی خطرناک را بخشکاند.
البته با یک نگاه دقیق و عمیق، در مى یابیم که اسلام، با این اقدام، خودخواهى فطرى انسان را هدایت، و منافع واقعى و درازْ مدّت او را تأمین کرده است. انسان هاى ایثارگر، در واقع، خود را مى سازند و منافع حقیقى و همیشگى خود را تأمین مى کنند و به تعبیر قرآن کریم:
«إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ.(2)
اگر نیکى کنید، به خودتان نیکى کرده اید».
به عکس، مادّى گرایان و خودخواهان، خود را تباه مى کنند و منافع حقیقى و همیشگى خود را از دست مى دهند و به تعبیر دقیق قرآن کریم، فراموشى خدا، در واقع، فراموشى خویش است:
«نَسُواْ اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ.(3)
خدا را فراموش کردند. خداوند هم آنان را دچار خودْ فراموشى کرد».
بدین سان، گسترش فرهنگ ایثار در جامعه، نه تنها منافع شخصى ایثارگران را تهدید نمى کند، بلکه آنان را محبوب خدا(4) و خلق مى نماید(5) و موجب دستیابى آنان به بهترین زندگى ها در جهان جاوید مى شود.(6) علاوه بر این، ریشه ی مفاسد اجتماعى را نیز مى سوزاند و منافع مادّى و معنوى جامعه ی بشر را تأمین مى نماید.
قرآن کریم، در ذیل آیه ی ایثار، برکات فردى و اجتماعى آن را در یک جمله خلاصه کرده، مى فرماید:
«وَ مَن یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.(7)
و آنها که از خسّت نفس خویش، مصون بمانند، آنان، همان رستگاران اند».
فَلاح، از مهم ترین برکاتِ ایثار و مبارزه با خودخواهى و خسّت است، و آن، عبارت است از: کامیابى و رسیدن به همه ی خواست هاى حقیقىِ فردى و اجتماعى.(8)
1) ر. ک: ص 205 (استئثار «ویژه خوارى / انحصارطلبى» / درآمد).
2) اسرا: آیه 7.
3) حشر: آیه 19.
4) ر. ک: ص 121 ح 3 و ص 123 ح 4.
5) ر. ک: ص 141 ح 44.
6) ر. ک: ص 145 (ایثار / فصل سوم / وارد شدن به بالاترین مرتبه ی بهشت).
7) حشر: آیه 9.
8) فلاح: کامیابى و رسیدن به خواست هاست، و بر دو قسم است: دنیوى و اخروى (مفردات ألفاظ القرآن: ذیل «فلح»).
